W „Physiotherapy Review” (2/2022) ukazał się przegląd krytyczny i meta-analiza mająca określić skuteczności terapeutyczną ćwiczeń mięśni dna miednicy u kobiet z wysiłkowym nietrzymaniem moczu w porównaniu do braku jakiejkolwiek formy terapii. Autorkami pracy są mgr Dorota Rabsztyn oraz dr Magdalena Stania.
| Zapoznaj się ze streszczeniem artykułu w jęz. polskim. Pełna wersja: http://physiotherapy.review/Pelvic-floor-muscle-exercises-in-the-treatment-of-urinary-incontinence-in-women-a-critical-review-and-meta-analysis,161,47345,1,0.html |
Nietrzymanie moczu to powszechna dolegliwość
Częstość występowania nietrzymania moczu w populacji kobiet szacuje się na poziomie
25-45% [1]. Pojawiający się mimowolny wyciek moczu znacznie utrudnia pacjentkom komfort życia, negatywnie wpływa na ich relacje towarzyskie, prowadzi do zaniechania lub ograniczenia aktywności fizycznej i w konsekwencji do pogorszenia ich stanu zdrowia. Za bezpośrednią przyczynę wysiłkowego nietrzymania moczu (WNM) uważa się osłabienie mięśni dna miednicy [2].
Wśród najważniejszych funkcji dna miednicy wymienia się: podtrzymywanie narządów dna miednicy mniejszej i jamy brzusznej (zwłaszcza w pozycji habitualnej), zamykanie światła cewki moczowej oraz udział w wytwarzaniu tłoczni brzusznej [3]. Mięśnie dna miednicy warunkują procesy mikcji i defekacji oraz stabilizują kręgosłup w odcinku lędźwiowym [4]. Głównymi przyczynami osłabienia mięśni dna miednicy są m.in. porody, obniżenie narządów miednicy małej, otyłość, wiek, inwolucyjne zmiany w obszarze dolnych dróg moczowych związane ze starzeniem się organizmu, zaburzenia gospodarki hormonalnej, ciężka praca fizyczna [1, 2]. W sytuacji osłabienia mięśni dna miednicy u kobiet z WNM przypęcherzowy odcinek cewki moczowej przesunięty zostaje poza strefę działania tłoczni brzusznej, co zaburza gradient ciśnień w obrębie dolnych dróg moczowych i w konsekwencji dochodzi do mimowolnego wypływu moczu w fazie gromadzenia moczu [5]. Według rekomendacji Międzynarodowego Towarzystwa Inkontynencji (International Continence Society – ICS), na wczesnym etapie postępowania diagnostyczno-terapeutycznego zaleca się wdrożenie leczenia zachowawczego, w tym ćwiczeń mięśni dna miednicy [6].
Czy dostępne badania potwierdzają zasadność takiej rekomendacji?
W tym celu przeprowadzono przegląd krytyczny oraz meta-analizę dostępnych źródeł. W badaniu przeszukano elektroniczne bazy naukowe PubMed i EbscoHost. Spośród 135 zidentyfikowanych dokumentów łącznie 7 artykułów spełniało kryteria włączenia. Meta-analiza wykazała istotne różnice między grupą trenującą MDM a grupą bez aktywnego leczenia pod względem łącznego ciśnienia w pochwie (perineometria), utraty moczu oraz siły mięśni dna miednicy.
To pozwoliło na sformułowanie wniosku, że ćwiczenia mięśni dna miednicy są skuteczną formą terapii u kobiet z WNM a trening mięśni dna miednicy wpływa na zwiększenie siły mięśni dna miednicy oraz ciśnienia śródpochwowego, co prowadzi do zmniejszenia mimowolnego wypływu moczu.
Pozostaje pytanie jak i ile ćwiczyć…
Dotychczas nie usystematyzowano jednak metodyki ćwiczeń mięśni dna miednicy [18]. Różnice w przeprowadzonych badaniach dotyczą przede wszystkim czasu trwania skurczu i rozluźnienia mięśni dna miednicy, liczby skurczy, przyjętej pozycji ćwiczenia, czasu trwania treningu (tab. II). Przeprowadzona niedawno meta-analiza [19] wykazała, że niezależnie od zastosowanych protokołów treningowych, ćwiczenia mięśni dna miednicy istotnie zmniejszają wyciek moczu w teście podpaskowym u kobiet z WNM. Niemniej, najlepsze efekty terapeutyczne uzyskuje się, gdy program treningowy trwa od 6 do 12 tygodniu i obejmuje więcej niż 3 sesje ćwiczeń w tygodniu o czasie trwania < 45 min. Inny przegląd krytyczny potwierdził wyższą skuteczność terapeutyczną ćwiczeń mięśni dna miednicy prowadzonych pod nadzorem wykwalifikowanego terapeuty w porównaniu do ćwiczeń ze sporadycznym nadzorem medycznym [20].
Mięśnie dna miednicy w ok. 70% zbudowane są z włókien czerwonych, wolnokurczliwych, w których przeważa metabolizm oksydacyjny; pozostałe 30% włókien to włókna białe, szybkokurczliwe, które pracują głównie w warunkach beztlenowych [21]. Ważnym zatem jest, aby tak dobrać metodykę ćwiczeń mięśni dna miednicy, aby angażowane były oba typy włókien mięśniowych. Ćwiczenia MDM powinny być ukierunkowane na wiele aspektów: na poprawę sensomotoryki, na zwiększenie zarówno siły maksymalnej skurczu, jak i wytrzymałości mięśnia – umiejętności utrzymania skurczu długotrwałego bez pojawienia się cech zmęczenia. Celem terapii jest również poprawa szybkości skurczu i zdolności koordynacyjnych, np. naprzemiennej aktywności i rozluźniania MDM [3].
Autorki: Mgr Dorota Rabsztyn. Studenckie Koło Naukowe „Impuls”, Katedra Nauk Biomedycznych i Medycyny Fizykalnej, Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach, Polska
Dr Magdalena Stania. Instytut Nauk o Sporcie, Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach, Polska
Piśmiennictwo
- Milsom I, Gyhagen M. The prevalence of urinary incontinence. Climacteric 2019;22(3):217-222.
- Padmanabhan P, Dmochowski R. Urinary incontinence in women: a comprehensive review of the pathophysiology, diagnosis and treatment. Minerva Ginecol. 2014;66(5):469-478.
- Chmielewska D, Stania M. Fizjoterapia w zachowawczym leczeniu nietrzymania moczu u kobiet. Wydanie 2. AWF Katowice. Katowice 2016.
- Rodríguez-López E, Calvo-Moreno S, Basas-García Á, Gutierrez-Ortega F, Guodemar-Pérez J, Acevedo-Gómez MB. Prevalence of urinary incontinence among elite athletes of both sexes. J Sci Med Sport 2021;24(4):338-344.
- Cundiff GW. The pathophysiology of stress urinary incontinence: a historical perspective. Rev Urol. 2004;6 Suppl 3(Suppl 3):S10-8. PMID: 16985860.
- Abrams P, Andersson KE, Apostolidis A, Birder L, Bliss D, Brubaker L et al. 6th International Consultation on Incontinence. Recommendations of the International Scientific Committee: Evaluation and treatment of urinary incotinence , pelvic organ prolapse and fecal incotinence. Neurourol Urodyn. 2018;37(7):2271-2272.
(…)
- Opara J, Socha T, Prajsner A, Poświata A. Fizjoterapia w wysiłkowym nietrzymaniu moczu u kobiet. Część I. Aktualne rekomendacje dotyczące ćwiczeń według Kegla. Fizjoterapia 2011;19(3):41-49.
- García-Sánchez E, Ávila-Gandía V, López-Román J, Martínez-Rodríguez A, Rubio-Arias JÁ. What pelvic floor muscle training load is optimal in minimizing urine loss in women with stress urinary incontinence? A systematic review and meta-analysis. Int J Environ Res Public Health. 2019;8;16(22): 4358.
- Hay-Smith J, Herderschee R, Dumoulin C, Herbison P. Comparisons of approaches to pelvic floor muscle training for urinary incontinence in women: an abridged Cochrane systematic review. Eur J Phys Rehabil Med. 2012;48(4):689-705.
- Kwaśna K, Chmielewska D, Piecha M, Halski T, Taradaj J, Kubacki J i wsp. Wybrane metody zachowawczego leczenia wysiłkowego nietrzymania moczu – metody fizjoterapeutyczne. Część 2. Przegl Menopauzalny 2012;R11(5):372-375.
