Co to jest infodemia?

We współczesnym świecie „skażona informacja” przestaje być anomalią stając się zjawiskiem powszechnym. Koegzystuje z rzetelną wiedzą opartą na zweryfikowanych i prawdziwych informacjach.

Najczęściej infodemia definiowana jest jako zjawisko prowadzące do dezintegracji systemu komunikacji, a tym samym naruszenia podstaw budowania wspólnot ludzkich. Samo pojęcie infodemii zostało utworzone w celu usystematyzowania wszelkich półprawd, antynaukowych, teorii i innych fałszywych informacji dotyczących sytuacji kryzysowych na temat zdrowia publicznego [1].

Powszechny i demokratyczny dostęp do informacji oparty na zdobyczach technologii i nowych mediach (społecznościowych) zwiększył liczbę informacji wprowadzanych do globalnego obiegu, a wraz z tym pokusę operacji dezinformujących. Dlatego też w tym kontekście mówi się o „globalnej pandemii informacyjnej”, „globalnym zanieczyszczeniu informacji” (ang. information pollution) czy też nieładzie informacyjnym (ang. information disorder).

We współczesnym świecie „skażona informacja” przestaje być anomalią, stając się zjawiskiem powszechnym. Koegzystuje ona z rzetelną wiedzą opartą na zweryfikowanych i prawdziwych informacjach. Na stronie internetowej Światowej Organizacji Zdrowia możemy przeczytać, że infodemia to zbyt duża ilość informacji, w tym fałszywych lub wprowadzających w błąd, w środowisku cyfrowym i fizycznym, ukazująca się podczas epidemii choroby [2].

Pojęcie to stało się popularne szczególnie w dobie epidemii koronawirusa, której towarzyszyło nagminne publikowanie w internecie wielu nieprawdziwych treści, które powodowały dezorientację i wpływały na podejmowanie złych decyzji związanych ze zdrowiem. Podczas trwania pandemii ukonstytuowało się także wiele grup odbiorców (tzw. „bankiek”) kwestionujących zasadność obostrzeń sanitarnych, potrzebę szczepień, a nawet sam fakt istnienia pandemii.

Przedstawiciele grup podważających pandemię z czasem zaczęli działania integrujące środowiska przekonane o posiadaniu „prawdziwej wiedzy” o rzeczywistości społecznej. Tak zwane infodemiki, tj. różne plotki, dezinformacje, nieprawdziwe informacje czy teorie spiskowe, odegrały w tym czasie bardzo szkodliwą rolę. Takie samopowielające się „bańki (dez)informacyjne” mają wymiar lokalny lub globalny.

Niepodważalny jest także fakt, iż nadmiar informacji i niepewność, co do prawdziwości przekazów w nich zawartych, może wpływać na zdrowie publiczne, gdyż koreluje z brakiem zaufania do organów służby zdrowia [3]. Dezorientacja w tej kwestii prowadzi także do nasilania stanów niepokoju, a brak dostępu do rzetelnej  i wiarygodnej informacji, której można zaufać, paraliżuje jednostki. Mają one trudności z podejmowaniem decyzji, rozumieniem sytuacji, a tym samym adaptacją wobec świata zewnętrznego. Widocznym skutkiem takiej sytuacji może być nasilenie lub wydłużenie rozprzestrzeniania się chorób, gdyż brak jest konsensusu, co robić, aby prawdziwie chronić swoje zdrowie i dbać o dobrostan innych [4].

 Najbardziej znane przykłady informacyjnych teorii spiskowych [5]: 

» pandemia jako globalne spiski rządów, WHO i Billa Gatesa;
» zabójcze szczepionki, rtęć w szczepionkach powodująca autyzm;
» czipy w szczepionkach umożliwiające totalną kontrolę społeczeństw;
» 5G jako sieć, która zabija i przenosi koronawirusa;
» cudowne leki na COVID‑19.

Jak donoszą publikacje naukowe, autorzy, którzy tworzą dezinformację zdrowotną to najczęściej osoby prywatne bez oficjalnych lub instytucjonalnych powiązań, często występujące w roli tzw. pacjenta-eksperta [6].

Dwie strategie okazują się być szczególnie korzystne w zwalczaniu infodemii: zwiększenie odsetka rzetelnych informacji dotyczących zachowań prozdrowotnych do co najmniej 60:40 w stosunku do dezinformacji oraz podejmowanie działań edukacyjnych skierowanych do osób podatnych na dezinformację, tak aby nie reagowały na nią i nie wspierały jej dalszego rozpowszechniania.

Redakcja poleca

Wytyczne powinny się zmieniać

Agnieszka Śliwka, Beata Pluta 

1. Demczuk, A. (2021). SARS-CoV-2 i COVID-19. Plotki, dezinformacje i narracje spiskowe w polskim dyskursie publicznym, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
2. World Health Organization;  https://www.who.int/health-topics/infodemic#tab=tab_1 (dostęp: 26.01.2023).
3. Wang Y, et al. Systematic literature review on the spread of health-related misinformation on social media. Soc Sci ed.. 2019;240:112552.
4. Brainard J, Hunter PR. Misinformation making a disease outbreak worse: outcomes compared for influenza, monkeypox, and norovirus. 2019. doi. org/10.1177/0037549719885021.
5. https://euvsdisinfo.eu/disinformation-cases/?text=coronavirus&date=&offset=10.
6. Wardle C., Derakhshan H. Information disorder: an Interdisciplinary framework. Retrieved January 19, 2019, from first draft news website. 2017, October 31. https://firstdraftnews.org:443/coe-report/.

+ + +

Korzystaj ze szkoleń na platformie Fizja!

Zdobywaj nową wiedzę dzięki szkoleniom w największej w Polsce bezpłatnej bazie szkoleń online z 8. dziedzin fizjoterapii. Wśród nich znajdziesz szkolenie pt. „Fizjoterapeuta – edukator w infodemii”.

Wejdź na: fizja.pl