Rozpoczynamy w „Głosie Fizjoterapeuty” wyjątkowy cykl HISTORYCZNY, w którym będziemy publikować sylwetki osób, które przyczyniły się do rozwoju fizjoterapii w Polsce. Będę to zarówno lekarze, jak i fizjoterapeuci, ale także osoby związane szerzej z medycyną lub kulturą fizyczną. Nie zawsze opowiadając o nich, można bezpośrednio mówić o rehabilitacji lub fizjoterapii, bo gdy byli czynni zawodowo tych dziedzin jeszcze nie było. Ale bez ich wkładu z pewnością nie bylibyśmy dzisiaj w miejscu, w którym jesteśmy. Cykl rozpoczynamy od wspomnienia o prof. Andrzeju Zembatym.
Pomysłodawcą cyklu oraz współautorem artykułów jest dr hab. Mariusz Migała, prof. Politechniki Opolskiej.
• • •
Profesor Andrzej Zembaty (1935-2022)
Profesor Andrzej Zembaty urodził się 21 kwietnia 1935 r. w Jaśle w rodzinie inteligenckiej. Matka była nauczycielką, ojciec ukończył wydział prawa UJ i pracował jako sędzia w Jaśle, a następnie w Sanoku, dokąd rodzina przeniosła się w 1953 r. Po zdaniu matury w tamtejszym liceum, w 1954 r. rozpoczął studia w AWF w Warszawie. W dniu 30 sierpnia 1958 r. obronił pracę magisterską na temat Rozwój pływania sportowego w Polsce na tle wyników światowych w latach 1945-1956 i podjął pierwszą pracę zawodową jako nauczyciel wychowania fizycznego.
Prof. Zembaty już w trakcie studiów zainteresował się rodzącą się wówczas rehabilitacją leczniczą. W 1960 r. ukończył specjalizację z gimnastyki leczniczej i rozpoczął pracę w Szpitalu Chirurgii Kostnej w podwarszawskim Konstancinie. Współpraca z prof. Marianem Weissem ukształtowała poglądy świeżo upieczonego fizjoterapeuty, który podobnie jak szef był wierny podstawowym zasadom polskiej szkoły rehabilitacji: wczesności, kompleksowości, powszechności i ciągłości.
W latach 70. XX w. A. Zembaty kierował badaniami biomechanicznymi i fizjologicznymi uwarunkowań leczenia i korekcji skolioz w ramach ogólnopolskiego projektu profilaktyki i korektywy wad postawy zdiagnozowanych u licznej populacji polskich dzieci. Od 1967 r. współpracował także z oddziałem rehabilitacji neurologicznej w „Królewskiej Górze” w Konstancinie, gdzie zajmował się problemami zastosowania różnych metod fizjoterapii w leczeniu pacjentów cierpiących na postępujące zaniki mięśniowe i udary mózgu. W 1964 r. rozpoczął działalność dydaktyczną jako nauczyciel zawodu w Państwowej Szkole Medycznej Techników Fizjoterapii w Konstancinie – jednej z najbardziej znanych w Polsce szkół kształcących od 1963 r. techników fizjoterapii. Wraz z zespołem nauczycieli wspomnianej szkoły uczestniczył w opracowaniu jednolitych programów nauczania na kierunku technik fizjoterapii. Zostały one wprowadzony przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej i Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego w czerwcu 1971 r. i obowiązywały we wszystkich szkołach medycznych w Polsce kształcących fizjoterapeutów. W 1971 r. na wniosek prof. Weissa A. Zembaty został zatrudniony na stanowisku starszego asystenta w Zakładzie Rehabilitacji warszawskiej AWF. W dniu 29 września 1973 r., na podstawie pracy pt. Dynamiczne i morfologiczne możliwości kikuta w procesie sterowania protezą, decyzją Rady Wydziału AWF w Warszawie, uzyskał stopień doktora nauk o kulturze fizycznej. Niemal w tym samym czasie, uzyskał tytuł specjalisty II stopnia z rehabilitacji narządu ruchu i neurologii. Po latach badań naukowych, w dniu 20 lutego 1990 r., na podstawie oceny dorobku naukowego oraz pracy pt. Pomiary zakresów ruchów w stawach człowieka, otrzymał w Wydziale Wychowania Fizycznego AWF w Krakowie stopień doktora habilitowanego nauk o kulturze fizycznej w zakresie rehabilitacji. Został mianowany docentem doktorem habilitowanym w Zakładzie Kinezyterapii Wydziału Rehabilitacji Ruchowej warszawskiej AWF. Od dnia 1 listopada 1990 r. piastował stanowisko profesora nadzwyczajnego w Wydziale Rehabilitacji Ruchowej. Ukoronowaniem kariery naukowej było przyznanie przez Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego w dniu 18 czerwca 1996 r. tytułu naukowego profesora nauk o kulturze fizycznej.
Profesor Andrzej Zembaty był wielkim wizjonerem. Współtworząc w warszawskiej AWF samodzielny Wydział Rehabilitacji w 1984 r. oraz opracowując standardy nauczania w zakresie teorii i praktyki magistrów rehabilitacji ruchowej, już wówczas myślał o większej samodzielności zawodu fizjoterapeuty. Zamierzenia te udało się zrealizować dopiero w 2015 r. po uchwaleniu Ustawy o zawodzie fizjoterapeuty.
Profesor Zembaty będąc autorem podstawowych podręczników dla fizjoterapeutów wniósł niezaprzeczalny wkład w rozwój polskiej fizjoterapii. Był niekwestionowanym autorytetem w środowisku fizjoterapeutów. Nawet gdy był już emeryturze i mieszkał w USA zwracano się do niego o opinie w istotnych dla fizjoterapii sprawach, licząc się zawsze z Jego zdaniem. W 2017 r. Krajowa Rada Fizjoterapeutów nadała Profesorowi Prawo Wykonywania Zawodu Fizjoterapeuty z numerem pierwszym (uchwała nr 45/I KRF). Z pełną odpowiedzialnością należy zaliczyć Profesora do panteonu współtwórców fizjoterapii w Polsce. Profesor zmarł w dniu 13 grudnia 2022 r. w wieku 87 lat. Urna z prochami została złożona w kolumbarium na cmentarzu komunalnym w Krośnie nad Wisłokiem. Na zawsze pozostanie w naszej pamięci.
Artykuł został opracowany przez zespół w składzie: Sławomir Jandziś, Beata Skolik, Mariusz Migała.
