O tym, dlaczego musiała powstać nowa wersja „Wytycznych Krajowej Rady Fizjoterapeutów do udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu fizjoterapii i ich opisywania w dokumentacji medycznej” oraz jak służą one fizjoterapeutom rozmawiamy z ich pomysłodawcą i współtwórcą Ernestem Wiśniewskim, członkiem KRF.
Pierwsze „Wytyczne Krajowej Rady Fizjoterapeutów do udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu fizjoterapii i ich opisywania w dokumentacji medycznej” powstały w 2018 r. Teraz przygotowaliście Państwo ich aktualizację.
Pierwsza wydanie „Wytycznych” powstawało jeszcze w 2017 r. i ostatecznie przyjęliśmy je uchwałą KRF w marcu 2018 r. Natomiast efekty pracy zespołu opracowującego wytyczne pediatryczne zostały opublikowane później w 2019 r. Teraz przygotowaliśmy aktualizację jednych i drugich zebranych w całość. We wrześniu br. została przyjęta uchwałą KRF.
Po tych latach nazbierało się aż tyle zmian, że trzeba było aktualizować cały dokument?
W tym czasie zmieniło się naprawdę sporo. Zacznijmy od tego, że pierwsze wytyczne powstawały w dość spartańskich warunkach. Izba w rozumieniu struktury organizacyjnej dopiero się tworzyła, nie mieliśmy środków finansowych ani zaplecza, jakim KIF dysponuje dziś. Pisałem wytyczne w oparciu o pewne wyobrażenie tego, czym jest stan funkcjonowania i jak należy go opisywać w dokumentacji medycznej. Była w tym zakresie właściwie tylko jedna wytyczna prawna, tj. zapis w ustawie o zawodzie fizjoterapeuty mówiący o tym, że do zadań fizjoterapeuty należy prowadzenie diagnostyki funkcjonalnej oraz tworzenie i udostępnianie dokumentacji medycznej. Trudnością i zarazem chyba największym wyzwaniem było opracowanie uniwersalnego modelu badania i mierzenia efektów terapii, który znajdzie zastosowanie w każdej grupie pacjentów oraz będzie jednocześnie łatwy i prosty do stosowania w każdych warunkach – w przychodni, szpitalu czy w prywatnym gabinecie.
Całe „Wytyczne” oparte zostały o klasyfikację ICF?
Tak, również opracowane testy aktywności powiązaliśmy z zawartymi w klasyfikacji kodami i opisami. Na początku, a trwało to kilka miesięcy, powstała koncepcja, która omawiana była w mniejszym zespole ekspertów i ostatecznie poddana długim dyskusjom podczas posiedzeń Rady. I w tym miejscu chciałbym podziękować wszystkim, którzy w tamtym okresie intensywnie pracowali i nadali pierwszy kształt i wsad merytoryczny obecnie przyjętych „Wytycznych”.
W ciągu pierwszej kadencji Krajowej Rady Fizjoterapeutów wiele przepisów dotyczących naszego zawodu dopiero powstawało. Żeby było to możliwe, musiały opierać się na jakimś spisanym stanie faktycznym. W życie wchodziły więc kolejne ustawy i rozporządzenia ministerialne, które miały źródło w „Wytycznych”. Jednocześnie po ich przyjęciu stawały się obowiązującym prawem i sankcjonowały koncepcje zawarte w „Wytycznych”. Brzmi to nieco jak odwieczny dylemat – co było pierwsze: jako czy kura? Ale takie były właśnie początki. Dlatego teraz „Wytyczne” 2.0 zaktualizowane zostały o te przypisy i regulacje, które w ciągu ostatnich 5 lat zostały wprowadzone do porządku prawnego w oparciu m.in. o „Wytyczne”. Czyli w pewnym sensie to samonapędzające się koło: najpierw powstały wytyczne, potem prawnie je usankcjonowano, co znów trzeba było zawrzeć w wytycznych.
Jednocześnie już wtedy, z początkiem 2018 r., wiedzieliśmy, że w niedalekiej przyszłości zacznie nas obowiązywać prowadzenie dokumentacji w formie elektronicznej. Dlatego nie powstał wtedy żaden formularz „karty badania”, o co bardzo zabiegali fizjoterapeuci. W dniu przyjęcia „Wytycznych”, jeszcze przed posiedzeniem Rady, odbyło się pierwsze spotkanie ekspertów, które doprowadziło później do stworzenia Finezjo, czyli aplikacji do prowadzenia dokumentacji w formie elektronicznej. Gdy już mieliśmy wytyczne, nawiązaliśmy współpracę z WHO, żeby móc właśnie w Finezjo oficjalnie wykorzystać klasyfikację ICF. Światowa Organizacja Zdrowia była pod dużym wrażeniem, gdy opisywaliśmy im, jaki mamy pomysł na zastosowanie ICF w dokumentacji medycznej i mierzenia zmieniającego się podczas terapii stanu funkcjonowania pacjentów. Wtedy jeszcze nie wiedzieliśmy, że WHO pracowała właśnie nad w pewnym sensie nad tym samym, tylko oczywiście na skalę światową, tj. nad wdrożeniem programu zbierania i danych o stanie funkcjonowania społeczeństw.
Czyli nad agendą Rehabilitacja 2030.
Tak. Agenda Rehabilitacja 2030 zakłada właśnie wprowadzenie m.in. trzeciego wskaźnika zdrowia do systemów sprawozdawczych na całym świecie. Ten program także wpłynął na nasze wytyczne, które musieliśmy lekko skorygować, stąd w wersji 2.0 cały rozdział został temu poświęcony. Wiedza nabyta podczas spotkań w centrali WHO miała też przełożenie na prace legislacyjne w Polsce. Jeden z prowadzanych zapisów dotyczył właśnie stosowania ICF. Nad jego formą debatowaliśmy bardzo długo. ICF jest bardzo złożoną klasyfikacją i stosowanie jej literalne nie jest możliwe w warunkach klinicznych – zależało nam na tym, aby otworzyć furtkę, ale nie zamykać innych możliwości. A co najważniejsze, musieliśmy stworzyć regulacje na poziomie rozporządzenia ministra zdrowia, które jednocześnie są jak najłatwiejsze w praktyce. W „Wytycznych” 2.0 znajduje się bardzo szeroki opis klasyfikacji ICF z interpretacją i rekomendacjami do stosowania w praktyce klinicznej, a także najważniejsze akty prawne z tym związane.
W trakcie opracowywania i wprowadzania tych wszystkich zmian ruszyła walidacja testów, które znalazły się już w pierwszej wersji „Wytycznych”.
Było dla nas bardzo istotne, aby sprawdzić, czy testy zaprojektowane do mierzenia stanu funkcjonowania, czyli testy aktywności, rzeczywiście spełniają swoją funkcję kliniczną – są uniwersalne (można stosować je u każdego pacjenta), powtarzalne i rzetelne, czyli dają faktyczną mierzalną ocenę zmiany stanu klinicznego pacjenta poddanego terapii. Początkowo było ich 52. Z czasem powstało kolejnych 20, których już nie zdążyliśmy umieścić w pierwszej wersji, ale do Finezjo już trafiły. Podobnie zresztą jak wytyczne pediatryczne, czyli cała koncepcja badania i monitorowania stanu funkcjonowania dzieci w powiązaniu z klasyfikacją ICF, które powstały rok później. W celu przeprowadzenia walidacji zaplanowaliśmy duży projekt badawczy, pod kierownictwem prof. UWM dra hab. Dariusza Czaprowskiego. W jego realizację zaangażowanych było wiele osób, w tym 10 trzyosobowych zespołów badawczych w całej Polsce. Z powodu COVID-19 projekt się przeciągnął, ale całość z raportem włącznie udało się zamknąć w dwa lata.
Czy niektóre testy musiały wypaść z nowej wersji „Wytycznych”?
Część testów, około 20, nie przeszła walidacji, więc nie są przez nas rekomendowane. Postanowiliśmy jednak, że ich nie usuniemy, tylko opatrzymy odpowiednim komentarzem. Nie zdecydowałem się na ich usuniecie m.in. z przyczyn technicznych – należałoby wprowadzić nową numerację testów, co mogło by wywołała pewien chaos – czy chodzi o test nr 49 z nowej czy starej wersji? Warto podkreślić, że zarówno testy jak i całe wytyczne są „żywym narzędziem”, to nie jest dogmat. Wprowadzamy, sprawdzamy, weryfikujemy, modyfikujmy. Oczywiście wprowadzamy je na podstawie swojej najlepszej wiedzy w danym momencie.
Czy „Wytyczne Krajowej Rady Fizjoterapeutów do udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu fizjoterapii i ich opisywania w dokumentacji medycznej” są dokumentem obowiązującym każdego polskiego fizjoterapeutę?
W zasadzie tak. Przepis rozporządzenia mówi, że w dokumentacji medycznej fizjoterapeuta dokonuje opisu stanu funkcjonowania, ale nie definiuje, co to jest „stan funkcjonowania” i czego ma dotyczyć opis. Dlatego była potrzeba stworzenia definicji, których źródłem są właśnie „Wytyczne” Krajowej Rady Fizjoterapeutów. W tym zakresie można przyjąć, że wprawdzie uchwała KRF nie jest sensu stricto przepisem prawa, ale jest naszą wewnętrzną regulacją przyjętą przez organ samorządu zawodowego, który został powołany na mocy ustawy o zawodzie fizjoterapeuty. Organ ten uzyskał też mandat do reprezentacji nas, fizjoterapeutów, w wyborach na Krajowym Zjeździe Fizjoterapeutów i uprawniony jest do tworzenia takich właśnie regulacji. Nie ma zresztą innej, lepszej „ścieżki”. Wytyczne mają przede wszystkim pomagać fizjoterapeutom, ułatwić ich pracę. Ujednolicony model badania daje też duże implikacje do tworzonego właśnie systemu sprawozdawczego w Polsce, o czym też piszemy w „Wytycznych”.
Domyślam się, że za kilka lat trzeba będzie stworzyć kolejną aktualizację wytycznych, bo pojawią się kolejne zmiany prawne.
Jak najbardziej, to się zmienia. Powiem więcej: to się powinno zmieniać. Jako samorząd powinniśmy dążyć do ulepszania przepisów, kreować powstawanie nowych, żeby nie tylko były dobre dla nas, ale także wpływały na polepszenie sytuacji społeczeństwa. Zmiany w przepisach i tak się będą tworzyć i stanowczo lepiej, abyśmy mieli na to realny wpływ. Najwięcej zmian w najbliższym czasie będzie właśnie dotyczyć tworzonego sytemu sprawozdawczego, czyli próby wdrożenia monitorowania stanu funkcjonowania społeczeństwa. Nie chodzi tu o cele narzucone fizjoterapeutom przez KRF, ale o systemy centralne: krajowe i światowe. Sprawozdawanie trzeciego wskaźnika zdrowia stanie się niedługo faktem. Żeby je dostarczać, musimy je zbierać. Żeby je zbierać, musimy mieć odpowiednie narzędzia. Możemy śmiało powiedzieć, że mamy już narzędzia do opisywania i mierzenia stanu funkcjonowania na poziomie klinicznym, ale przed nami olbrzymie wyzwanie, jak wprowadzać to na poziom wyższy – sprawozdawczy. Myślę też, że to nie tylko wyzwanie, ale również ogromna szansa dla naszej grupy zawodowej, aby stać się ważnym i wymaganym elementem sytemu ochrony zdrowia. Ale samo się nie zrobi…
* * *
Autorzy opracowania:
Redakcja: Ernest Wiśniewski
Współautorzy: dr Dobrawa Biadun, dr hab. Małgorzata Domagalska-Szopa, dr hab. Ewa Gajewska, Weronika Krzepkowska, dr hab. Roksana Malak, dr hab. Mariusz Migała, prof. PO, Jarosław Napiórkowski, Dariusz Potrzyszcz, dr hab. Andrzej Szopa, dr Rafał Trąbka.
* * *
W nowym wydaniu „Wytycznych Krajowej Rady Fizjoterapeutów do udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu fizjoterapii i ich opisywania w dokumentacji medycznej” znajdziesz m.in:
- Dokumentacja medyczna – obowiązek i szansa
- Agenda Rehabilitacja 2030
- Stan prawny
- Wprowadzenie do klasyfikacji ICF
- Diagnostyka funkcjonalna
- Diagnostyka funkcjonalna pacjentów w wieku rozwojowym 0–7 lat
- Kodowanie stanu funkcjonowania
- Sprawozdawczość
- Testy aktywności
- Diagnostyka funkcjonalna pacjentów w wieku rozwojowym 0–2 latNa stronie KIF możesz zapoznać się z fragmentami nowych „Wytycznych” .
Zaktualizowane wydanie „Wytycznych” w postaci drukowanej, w pierwszej kolejności, trafi do zarejestrowanych uczestników projektu FIZJO-LEARNING. Dystrybucja już trwa – jako pierwsi publikację otrzymają ci, którzy rejestrowali się na platformie Fizja najwcześniej.
Uwaga: nakład jest ograniczony, więc jeśli chcesz otrzymać swój egzemplarz zaktualizowanych wytycznych, dołącz do projektu FIZJO-LEARNING.
Daj znać, co sądzisz o tym artykule :)
