Doktor Wenanty Piasecki (1832–1909)
Poszukując początków fizjoterapii w Polsce trudno nie przedstawić sylwetki wybitnego działacza Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, doktora wszech nauk lekarskich, pioniera gimnastyki leczniczej i wodolecznictwa Wenantego Piaseckiego.
Po raz pierwszy z fizjoterapią spotkał się w szkole średniej, kiedy przebył ciężką chorobę płuc. Wyzdrowiał dzięki kuracji w zakładzie przyrodoleczniczym dra A. Rikliego w Słowenii. W 1855 r. rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Lwowskim, ale szybko zrozumiał, że jego pasją jest medycyna. Porzucił prawo i w 1859 r. ukończył kurs chirurgii przy Uniwersytecie Lwowskim. By poznać zasady przyrodolecznictwa udał się do Szwajcarii. W zakładzie wodoleczniczym dra K. Halma w Weid odbył roczną praktykę. Jednocześnie uprawiał gimnastykę w Towarzystwie Gimnastycznym w St. Gallen. Studia w zakresie teorii wychowania fizycznego odbywał w Dreźnie u dra M. Klossa, dyrektora zakładu kształcenia nauczycieli gimnastyki. Poznał również znane zakłady przyrodolecznicze w Austrii i Niemczech (Gräfenberg, Meran, Wartenberg, Königswart). W ten sposób w wiodących ośrodkach zachodniej Europy zdobył pierwsze doświadczenia w zakresie gimnastyki leczniczej i przyrodolecznictwa.
Po powrocie do kraju w 1862 r. rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ) w Krakowie. Z powodu udziału w powstaniu styczniowym zmuszony był do kontynuowania studiów w Uniwersytecie Karola w Pradze. Pobyt w Czechach wykorzystał do uprawiania systematycznych ćwiczeń w tamtejszym „Sokole” oraz do ukończenia uniwersyteckiego kursu gimnastyki. Dzięki zdobytym kwalifikacjom w trakcie studiów lekarskich pracował jednocześnie na stanowisku pomocnika nauczyciela gimnastyki w praskim uniwersytecie. W ten sposób mógł połączyć swoje dwie pasje życiowe, medycynę i gimnastykę. Niewątpliwie pobyt w Pradze był okresem zbierania doświadczeń związanych z organizacją i metodami pracy w czeskim „Sokole”. Był też okazją do poznania metod kształcenia nauczycieli gimnastyki w Uniwersytecie Karola w Pradze.
Kiedy w 1867 r. C. K. Namiestnictwo we Lwowie dokonało rejestracji pierwszego na ziemiach polskich Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” to Piaseckiemu powierzono stanowisko „[…] kierującego nauczyciela gimnastyki […]” z pensją roczną 800 złoty rocznie. Piasecki prowadził ćwiczenia gimnastyczne w zakładzie „Sokoła” stosując niemiecki system gimnastyczny (Jahna, Spiessa) jednak zmodyfikowany przez Miroslava Tyrša. Na wzór niemiecki zorganizował instytucję „przodowników gimnastycznych” oraz prowadził wykłady z teorii i metodyki gimnastyki dla kandydatów na nauczycieli gimnastyki.
W 1867 r. przygotował i wydał we Lwowie niezwykle istotną dla rozwoju gimnastyki w Polsce pracę pt. Słownictwo gimnastyczne. Do tej pory młodzież lwowska nazywała zarówno przyrządy, jak i rodzaje ćwiczeń określeniami niemieckimi, ponieważ pierwszymi nauczycielami gimnastyki w Galicji byli Niemcy. Piasecki we wstępie do słownika pisał: „[…] niniejszy słowniczek gimnastyczny ma naprędce zaradzić temu wielkiemu brakowi. Znajdzie w nim przychylny czytelnik zestawione w abecadłowym porządku niemieckie wyrazy gimnastyczne, które biegły w obu językach nauczyciel gimnastyki, znający nadto odpowiednie słownictwo Czechów, przepolszczyć usiłował […]. W. Piasecki opracował 437 najważniejszych nazw polskich dotyczących gimnastyki, z których większość używana jest do dnia dzisiejszego.
W artykułach prasowych tłumaczył społeczeństwu czym wg niego jest gimnastyka lecznicza „[…] Gimnastyka dla chorych wykonywana po zakładach gimnastyczno-leczniczych ma wyrównać i usunąć chorobliwe zboczenia w ludzkim ustroju, jak dalece takowe wpadają w zakres jej działania […].
W dniu 22 października 1870 r. ukończył studia w UJ uzyskując stopień doktora wszech nauk lekarskich. Rok później został dyrektorem Zakładu Wodoleczniczego „Kisielka” we Lwowie, który dostosował do ówczesnych najwyższych europejskich standardów. Rozbudowa Zakładu pozwoliła na ordynowanie pacjentom szerokiej gamy zabiegów wodoleczniczych, gimnastyki leczniczej, kąpieli słonecznych i powietrznych, leczenia dietetycznego oraz terapii pracą. W 1880 r. wydał we Lwowie nakładem Towarzystwa Hidropatów jeden z pierwszych polskich podręczników wodolecznictwa pt. Stosunek Hydroterapii do innych metod leczenia.
W 1879 r. W. Piasecki kupił zakład wodoleczniczy w Kuźnicach, a następnie wybudował nowy zakład wodoleczniczy „Klemensówka” w Zakopanem. W obu zakładach stosował szeroki zakres ćwiczeń leczniczych, wodolecznictwo oraz leczenie dietetyczne. Współpracując z dr. Tytusem Chałubińskim opracował statut miasta jako uzdrowiska i doprowadził do uznania Zakopanego za stację klimatyczną. Od 1885 r. prowadził w Krakowie przy ul. Sławkowskiej znany zakład gimnastyki leczniczej dla dzieci i młodzieży, w którym prowadził gimnastykę leczniczą oddzielnie dla chłopców i dziewcząt.
Doktor Wenanty Piasecki był człowiekiem niezwykle surowych obyczajów. Propagował higienę, systematycznie uprawiał ćwiczenia fizyczne, był wegetarianinem, wrogiem alkoholu i innych używek. Jako jeden z pierwszych polskich lekarzy i zarazem wszechstronnie wykształconych nauczycieli wychowania fizycznego propagował niemieckie i czeskie osiągnięcia w zakresie gimnastyki. Starał się jednak dostosować je do warunków jakie istniały w Galicji. W swojej pracy starał się łagodzić i ograniczać elementy siłowe i akrobatyczne, charakterystyczne dla systemu niemieckiego na rzecz cech zdrowotno-higienicznych i rekreacyjnych. Jako jeden z prekursorów i propagatorów gimnastyki stworzył podstawy pod rozwój gimnastyki leczniczej w Polsce.
Swoje pasje i ideały przekazał synowi prof. Eugeniuszowi Piaseckiemu (1872-1947), jednemu z najwybitniejszych polskich uczonych w zakresie nauk o kulturze fizycznej.
Artykuł został opracowany przez zespół w składzie: Sławomir Jandziś, Beata Skolik, Mariusz Migała.
