Profesor Janusz Nowotny – fizjoterapeuta i lekarz, prekursor kierunkowego kształcenia fizjoterapeutów w Polsce
Profesor Janusz Nowotny (1940-2016) urodził się 29 sierpnia 1940 r. we Lwowie. Dzieciństwo spędził w Tarnowie. Był absolwentem Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Krakowie – magister wychowania fizycznego ze specjalnością gimnastyka lecznicza (1963) oraz Wydziału Lekarskiego Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach (1968). Fizjoterapeuta, od 1986 r. specjalista rehabilitacji ruchowej oraz lekarz, od 1975 r. specjalista rehabilitacji medycznej w chorobach narządu ruchu.
W 1975 r. na Wydziale Lekarskim Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach uzyskał stopień doktora nauk medycznych. W 1989 r. w AWF w Krakowie stopień doktora habilitowanego nauk o kulturze fizycznej w zakresie rehabilitacji. Tytuł profesora zwyczajnego nauk o kulturze fizycznej otrzymał z rąk Prezydenta RP w 1995 r.
W pracy dydaktyczno-naukowej przez wiele lat związany był z AWF w Katowicach. W latach 1978-2001 był kierownikiem Katedry i Zakładu Rehabilitacji. Pełnił też funkcje z wyboru: prorektora uczelni w latach 1990-1993, dziekana Wydziału Wychowania Fizycznego (1993-1996) oraz rektora (1996-1999). Następnie przeszedł do Śląskiej Akademii Medycznej (ob. Śląski Uniwersytet Medyczny) w Katowicach, gdzie w latach 2001-2010 był kierownikiem Katedry i Zakładu Fizjoterapii Wydziału Nauk o Zdrowiu. Od 2005 r. był kierownikiem Zakładu Fizjoterapii Wydziału Fizjoterapii Wyższej Szkoły Administracji w Bielsku-Białej.
Jego zainteresowania badawcze dotyczyły m.in. oceny rozwoju psychoruchowego i skuteczności neurokinezjologicznych metod rehabilitacji dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, badań biomechanicznych i fizjologicznych dzieci ze skoliozami, wad postawy dzieci i młodzieży, znaczenia ruchu w rehabilitacji.
Od 1963 r., równolegle z pracą naukową, zajmował się zawodowo rehabilitacją dzieci i młodzieży – kolejno: w Klinice Chorób Dzieci ŚAM w Zabrzu, w Klinice Chorób Dzieci ŚAM w Katowicach, w latach 1983-1996 w Wojewódzkiej Poradni Rehabilitacyjnej dla Dzieci i Młodzieży w Katowicach. Był także kierownikiem przychodni rehabilitacyjnej REHMEDAN (NZOZ) w Katowicach.
Przez wiele lat był zaangażowany w rozwój kierunkowego kształcenia fizjoterapeutów w Polsce. W latach 1978-1980 uczestniczył w pracach międzyuczelnianego zespołu opracowującego plany i programy studiów dla kierunku rehabilitacja ruchowa. W 1996 r. pracował w międzyuczelnianym zespole ekspertów, opracowującym dla Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego „minima programowe” dla kierunku fizjoterapia. Autor minimów programowych kilku przedmiotów kierunkowych. W latach 2000-2004 współuczestniczył w międzyuczelnianym zespole ekspertów opracowującym standardy kształcenia dla kierunku fizjoterapia. W 2005 r. został powołany przez Ministra Edukacji Narodowej i Sportu na eksperta do opracowania standardu nauczania dla kierunku studiów „fizjoterapia”. W latach 2008-2009 był członkiem Zespołu Ekspertów MZ i MEN ds. opracowania wytycznych w sprawie „profilaktyki wad postawy ciała u dzieci i młodzieży w środowisku nauczania i wychowania”.
Był autorem i współautorem oraz redaktorem ponad 300 publikacji, w tym wielu podręczników akademickich z zakresu fizjoterapii oraz licznych prac poglądowych z tego zakresu. Najbardziej znane to: „Rehabilitacja lecznicza dzieci z chorobami układu nerwowego” (1981, współautor M. Krauze); „Podstawy fizjoterapii” (1988); „Niektóre zaburzenia statyki ciała i ich korekcja” (1990, E. Saulicz); „Edukacja i reedukacja ruchowa” (2003); „Podstawy fizjoterapii” (2004 cz. 1-3); „Podstawy kliniczne fizjoterapii w dysfunkcjach narządu ruchu” (2006); „Słownik fizjoterapii. Mianownictwo polsko-angielskie, angielsko-polskie z definicjami” (2014, K. Klukowski, A. Czamara); „Terapia zajęciowa w rehabilitacji medycznej” (2014, J. Rottermund); „Kinezjologiczno-funkcjonalne aspekty rehabilitacji” (2015, K. Czupryna, O. Nowotny-Czupryna).
Członek Komitetów Naukowych wydawnictw: „Postępy Rehabilitacji”, „Fizjoterapia”, „Fizjoterapia Polska”, „Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja”, „Rehabilitacja Medyczna Neurologia Dziecięca”, „Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków”, „Polish Journal of Rehabilitation Research”.
Oprócz pracy naukowo-dydaktycznej był zaangażowany w działalność organizacji oraz stowarzyszeń społecznych i naukowych. W latach 60. XX w. był wiceprzewodniczącym Sekcji Magistrów Wychowania Fizycznego Pracujących w Rehabilitacji TWK. W latach 1977-1981 członkiem ZG Sekcji Fizjoterapii TWK. W latach 80. członkiem Rady d/s Inwalidów i Osób Niepełnosprawnych działającej przy wojewodzie katowickim. W 1988 r. został przewodniczącym nowo utworzonego oddziału wojewódzkiego Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii w Katowicach. W latach 1995-1999 był wiceprzewodniczącym Zarządu Głównego PTF, przewodniczącym komisji ds. nauki. W 1989 r. został członkiem założycielem Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji. W kadencji 1993-1995 oraz 2008-2010 był członkiem Komitetu Rehabilitacji i Adaptacji Społecznej Wydziału VI Polskiej Akademii Nauk. W latach 2003-2010 pełnił funkcję konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie fizjoterapii dla województwa śląskiego, w tym przez dwa lata (2006-2008) także województwa opolskiego.
Za pracę zawodową i społeczną został wielokrotnie odznaczony i nagrodzony. Najważniejsze wyróżnienia to: Złoty Krzyż Zasługi (1986), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2000), Złota Odznakę Towarzystwa Walki z Kalectwem, Medal XXV-lecia TWK, Złota Odznaka Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii. Interesował się fotografiką, miłośnik turystyki górskiej.
Profesor Janusz Nowotny zmarł 10 lutego 2016 r. i został pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Bielsku-Białej.
Artykuł został opracowany przez zespół w składzie: Mariusz Migała, Beata Skolik, Sławomir Jandziś.
