Teodor Bakody – węgierski propagator szwedzkiej gimnastyki leczniczej na ziemiach polskich
Teodor Bakody (1825–1911) – węgierski propagator szwedzkiej gimnastyki leczniczej na ziemiach polskich.
Teodor Bakody z pochodzenia był Węgrem, urodził się w Györ, 4 maja 1825 r. W latach 1845–1848 studiował w Lipsku prawo i filozofię, a następnie w Wiedniu w latach 1850–1854 medycynę. W 1855 r. przybył do Lwowa, gdzie w tym czasie mieszkała ok. 200 osobowa diaspora węgierska. Ożenił się z Amandą Schretter, córką znanego we Lwowie węgierskiego lekarza dr Gustawa Schrettera (1803–1864), specjalizującego się w homeopatii. Sprawiło to, że także Bakody stał się zwolennikiem homeopatii, hydroterapii i gimnastyki leczniczej oraz wprowadzenia reform w medycynie.
Zainteresowania lekarskie podczas pobytu we Lwowie skoncentrował na gimnastyce szwedzkiej, najnowocześniejszym wówczas systemie gimnastyki leczniczej na świecie. System Linga poznał w czasie studiów w Lipsku, gdzie w tym czasie dr med. Daniel Gottlob Moritz Scheiber (1808–1861) prowadził Zakład Ortopedii i Gimnastyki Leczniczej. Schreiber, jako jeden z pierwszych lekarzy upowszechniających gimnastykę szwedzką w Niemczech, w wydanym w 1855 r. w Lipsku podręczniku pt. Ărztliche Zimmer-Gymnastik (Gimnastyka lecznicza pokojowa) dokonał modyfikacji systemu gimnastycznego Lingów. Pierwsze wydanie polskiego tłumaczenie podręcznika dra Schreibera ukazało się w Warszawie w 1893 r.
W styczniu 1856 r. dr Bakody, będąc młodym lekarzem, otworzył we Lwowie Zakład Organopatyczny, wyposażony w przyrządy do ćwiczeń organopatycznych. Organopatia dotyczyła wówczas chorób i urazów narządów, głównie narządu ruchu (obecnie schorzenia organopatyczne odnoszą się do ortopedii i traumatologii narządu ruchu). W Zakładzie wprowadził szwedzką gimnastykę leczniczą według wzorów dra Schreibera. W celu reklamy swojego zakładu i przybliżenia społeczeństwu nowatorskiej metody leczenia, w tym samym roku wydał we Lwowie broszurkę pt. Program organopatyi, (szwedzkiej gimnastyki wyleczającej). W listopadzie 1857 r. przeniósł Zakład do domu swojego teścia dra Gustawa Schrettera mieszczącego się przy ul. Pojezuickiej 136. W nowej siedzibie wizyty lekarskie i ćwiczenia organopatyczne dla chorych odbywały się codziennie, w różnych godzinach w zależności od płci. Niestety z nowoczesnej metody leczniczej mogli skorzystać wyłącznie ludzie bogaci. Dla większość społeczeństwa miasta Lwowa terapia w Zakładzie Organopatycznym dra Bakody była nieosiągalna.
Ryc. 1. Ogłoszenie Zakładu Organopatycznego Dra T. Bakody z 1857 r.
Źródło: „Dziennik Literacki” 1857, nr 140, s. 1258.
W pierwszym roku działalności dr T. Bakody ograniczył się do stosowania szwedzkiej gimnastyki w leczeniu pacjentów z różnymi schorzeniami narządu ruchu. Od 1857 r., po zmianie siedziby zakładu, stosował metodę szwedzką również w celach profilaktycznych. Mimo wysokich opłat, ten jedyny zakład prowadzący szwedzką gimnastykę leczniczą w stolicy Galicji, przyciągał coraz więcej osób zainteresowanych ćwiczeniami. Jego właściciel postanowił więc rozwinąć swoją działalność otwierając nowy zakład gimnastyczny przeznaczony „[…] dla zdrowych, osobliwie dla fizycznego rozwinięcia dzieci […]”. Został on otwarty 1 października 1858 r. W nowym zakładzie stosował gimnastykę szwedzką głównie w celach profilaktycznych, jednak nadal prowadził też Zakład Organopatyczny, w którym leczył pacjentów obu płci „[…] gimnastyką szwedzką tak zewnętrzne choroby jak i wewnętrzne […]”. Trudne warunki lokalowe oraz konieczność wynajmu pomieszczeń hamowały rozwój, dlatego postanowił zbudować własny zakład. Otwarcie nowoczesnego zakładu gimnastycznego nastąpiło jesienią 1859 r. Jego infrastruktura techniczna i wyposażenie w przyrządy do ćwiczeń było porównywalne z najlepszymi zakładami zachodniej Europy. Sala wyposażona była w wentylację, oświetlenie gazowe i wszystkie niezbędne urządzenia do gimnastyki. Połowa jej powierzchni przeznaczona była do ćwiczeń wolnych, druga część do „ćwiczeń sztucznych” została wyścielona odpadkami garbarskimi. Nowe warunki lokalowe pozwoliły na prowadzenie ćwiczeń codziennie od południa do godziny 21.00. Opierały się one na metodzie szwedzkiej i obejmowały dwie grupy kobiet i dziewcząt oraz cztery grupy mężczyzn i chłopców. Świadczy to o dużej popularności zakładu wśród mieszkańców Lwowa. Dzięki temu działalność dr T. Bakody miała też duży wpływ na rozwój szkolnego wychowania fizycznego we Lwowie. Podniesieniu świadomości młodych ludzi i wiedzy o potrzebie ćwiczeń fizycznych sprzyjał też artykuł pt. Gimnastyka, jaki Bakody opublikował w czasopiśmie „Czytelnia dla Młodzieży” w 1860 r.
Zakłady dra T. Bakody nie były jedynymi miejscami, w których można było uprawiać ćwiczenia fizyczne w stolicy Galicji w latach 50. XIX w., gdyż zainspirował on innych do podobnej działalności. Ponadto praca dr T. Bakody w zakresie upowszechniania gimnastyki szwedzkiej we Lwowie nie ograniczała się tylko do prowadzenia ćwiczeń we własnych zakładach. Od 1 maja 1859 r. rozpoczął współpracę z Franciszkiem Medvejem, dyrektorem znanego Zakładu Wodoleczniczego „Kisielka” pod Lwowem. W specjalnie zbudowanej w tym celu sali gimnastycznej nadzorował ćwiczenia dla kuracjuszy.
Opisane dokonania dr Bakody pozwalają postawić go w gronie pionierów nie tylko gimnastyki leczniczej, ale również szeroko rozumianej fizjoterapii, gdyż najprawdopodobniej jako pierwszy na ziemiach polskich w 1856 r. (36 lat wcześniej niż Helena Kuczalska w Warszawie) wprowadził metodę gimnastyki szwedzkiej. A poprzez opracowane przez siebie publikacje, propagował wśród społeczeństwa korzyści wynikające z zastosowania gimnastyki szwedzkiej w leczeniu i profilaktyce wielu chorób.
W 1861 r. dr Teodor Bakody wraz z rodziną przeprowadził się do Budapesztu, gdzie podjął pracę w tamtejszym uniwersytecie. W 1873 r. otrzymał tytuł profesora patologii. W tym czasie wniósł również znaczący wkład w rozwój wychowania fizycznego i sportu na Węgrzech. Zmarł w Budapeszcie 29 marca 1911 r.
Artykuł został opracowany przez zespół w składzie: Sławomir Jandziś, Beata Skolik, Mariusz Migała.
