Z okazji obchodzonego 23 lutego Światowego Dnia Walki z Depresją zachęcamy do zapoznania się z wnioskami płynącymi z przeglądu systematycznego na temat wpływu ćwiczeń na przebieg leczenia tej choroby.
Według WHO na depresję choruje ponad 300 milionów ludzi na całym świecie. Każdego roku ponad 700 000 osób umiera w wyniku samobójstwa, a śmiertelność z powodu innych chorób, takich jak cukrzyca, choroby serca i nowotwory wzrasta o 50%, gdy osoby dotknięte chorobą zmagają się dodatkowo z depresją.
W Polsce depresja, wg danych NFZ, stanowi 3-4 proc. wszystkich występujących zaburzeń psychicznych, a choruje na nią na nią prawdopodobnie około 1,5 mln osób. Niektóre źródła szacują jednak, że w Polsce objawy depresyjne występują nawet u 4 mln. osób[1].
Z badań prowadzonych w ostatnich latach wiedzieliśmy już, że oprócz psychoterapii i leczenia farmakologicznego skuteczne w redukcji objawów depresji są również ćwiczenia fizyczne. Brakowało natomiast wiedzy, jakie konkretnie formy aktywności, o jakiej intensywności i częstotliwości powinny być osobom cierpiącym na depresję rekomendowane.
W zeszłym tygodniu w brytyjskim naukowym czasopiśmie medycznym „The BMJ” opublikowano przegląd systematyczny z metaanalizą sieciową randomizowanych badań klinicznych na temat wpływu ćwiczeń na depresję. Jego celem było określenie optymalnej dawki i sposobu ćwiczeń w leczeniu zaburzeń depresyjnych w porównaniu z psychoterapią, lekami przeciwdepresyjnymi i grupą kontrolną [2]. Autorzy przeszukali największe bazy danych, finalnie włączając do badania 218 publikacji.
Wykazano, że aktywność fizyczna, w szczególności spacerowanie, jogging, joga, taniec i trening siłowy, są skuteczną metodą leczenia depresji, a ćwiczenia te przynoszą lepsze rezultaty, gdy są bardziej intensywne. Spacery i jogging okazały się skuteczne zarówno w przypadku mężczyzn, jak i kobiet. Trening siłowy dawał lepsze efekty w przypadku kobiet, a joga – u mężczyzn. Jeśli chodzi o wiek badanych, wśród osób starszych joga była nieco bardziej skuteczna, z kolei trening siłowy wśród młodszych. Trening siłowy oraz połączenie ćwiczeń aerobowych i siłowych okazały się bardziej skuteczne w formie treningu indywidualnego niż grupowego.
Badacze zastanawiając się nad mechanizmem pozytywnego wpływu aktywności fizycznej na depresję, postawili hipotezę, że to połączenie różnych związanych z nią czynników wpływa na przebieg depresji. Wymieniano: interakcje społeczne, uważność, zwiększone poczucie własnej skuteczności/sprawczości, przebywanie na łonie natury, występujące mechanizmy neurobiologiczne oraz doraźne pozytywne doświadczenie. Metaanalizy wykazały, że każdy z tych czynników jest powiązany ze zmniejszeniem objawów depresji, ale żadna pojedyncza forma aktywności nie obejmuje wszystkich tych mechanizmów. Niektóre z nich mogą w bardziej bezpośredni sposób wpływać na uważność (np. joga), mieć charakter bardziej towarzyski (np. ćwiczenia grupowe), przebywanie na łonie natury (np. spacery), zapewniać pozytywne doświadczenia (np. tzw. euforia biegacza) lub zwiększać poczucie własnej skuteczności/sprawczości (np. ćwiczenia siłowe). Autorzy uważają, że zrozumienie tych mechanizmów działania jest niezwykle istotne dla personalizacji planowania aktywności fizycznej.
Podsumowując, depresja jest jedną z głównych przyczyn powodujących niepełnosprawność, dlatego często zaleca się ćwiczenia fizyczne wraz z leczeniem pierwszego rzutu, takim jak farmakoterapia i psychoterapia. Różne formy aktywności fizycznej są skuteczne (chodzenie, jogging, ćwiczenia aerobowe, trening siłowy, joga, tai chi) i dobrze tolerowane (szczególnie trening siłowy i joga). Efekty okazały się proporcjonalne do intensywności ćwiczeń. Rekomenduje się zatem, aby włączać dobrze dobraną aktywność fizyczną w leczeniu depresji.
Opracowanie: W. Krzepkowska, Ekspert Krajowej Izby Fizjoterapeutów
Źródło:
* * *
[1] „Zdrowie psychiczne Polaków. Depresja jest wśród nas (…)”, 2023, badania UCE Research i platforma ePsycholodzy;
[2] „Effect of exercise for depression: systematic review and network meta-analysis of randomised controlled trials”, BMJ 2024;
