W ostatnim wydaniu „Physiotherapy Review” [3/2023] opublikowany został artykuł na temat rehabilitacji szpitalnej pacjentów po przebytym COVID-19 i jej wpływie na jakość życia. Autorkami pracy są mgr Hanna Zielińska i dr Barbara Juśkiewicz-Swaczyna.
Przygotowaliśmy dla czytelników „Głosu” skrót artykułu w języku polskim, zachęcamy jednak do sięgnięcia do wersji oryginalnej. Link do artykułu znajdziesz pod tekstem.
Wstęp
Ocena jakości życia stanowi cenne uzupełnienie obiektywnych informacji uzyskiwanych poprzez zbieranie wywiadu, badanie przedmiotowe i badania dodatkowe, gdyż jest ona subiektywną formą opisu stanu zdrowia przez chorego. [1] Warto zauważyć, że definicja zdrowia sformułowana przez Światową Organizację Zdrowia zakłada, że zdrowie jest stanem pełnego dobrobytu fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie jedynie brakiem choroby [2], a jakość życia zależna od stanu zdrowia (HRQoL, ang. health- related quality of life) określa samoocenę pacjenta dotyczącą wpływu choroby i stosowanego leczenia na jego funkcjonowanie właśnie w powyższych obszarach. HRQoL jest zatem istotnym wskaźnikiem, który powinien być brany pod uwagę na równi z medycznymi wskaźnikami zdrowia, by lepiej monitorować ogólny stan pacjenta. [3]
W wyniku zakażenia wirusem SARS-CoV-2 część osób wymaga podłączenia do respiratora. Niektórzy potrzebują doraźnej opieki lekarskiej w warunkach szpitalnych w celu złagodzenia uciążliwych objawów. Znany jest także bezobjawowy przebieg choroby COVID-19. Różnorodność faz rozwoju, stopnień zaawansowania i czas trwania infekcji wpływają na to, że stan funkcjonalny chorych może kształtować się na zupełnie odmiennym poziomie, a co za tym idzie, ocena jakości życia również będzie postrzegana inaczej przez pacjentów.
W związku z tym przeprowadzono badania, których celem była ocena zmian jakości życia ozdrowieńców pod wpływem rehabilitacji szpitalnej w trzech możliwych wymiarach, tj. funkcjonowania fizycznego, psychologicznego i społecznego. Badania przeprowadzono w Samodzielnym Publicznym Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc w Olsztynie. Wzięło w nim udział 33 pacjentów, którzy uprzednio zostali zakwalifikowani do programu rehabilitacji szpitalnej i którzy przebyli COVID-19 w ciągu 6 miesięcy przed rozpoczęciem badania oraz zgłaszali pogorszenia stanu funkcjonalnego w porównaniu z okresem przed zachorowaniem. Do badań przystąpili pacjenci, którzy reprezentowali ogólny stan zdrowia stabilny, w związku z czym w ramach rehabilitacji szpitalnej uczęszczali na ćwiczenia oddechowe, które były połączone z poranną gimnastyką, ćwiczenia na bieżni i na rowerze stacjonarnym. Pacjenci wykonywali również ćwiczenia z użyciem rotoru rehabilitacyjnego kończyn górnych. Byli także zobowiązani chodzić na spacery. Wymienione aktywności były wykonywane sześć razy w tygodniu, natomiast ich intensywność mieściła się w stopniu umiarkowanym.
Badania przeprowadzono dwukrotnie – w dniu rozpoczęcia i zakończenia 3-tygodniowego turnusu rehabilitacyjnego. Do obliczeń statystycznych zastosowano test T dla prób zależnych. Ocena efektów rehabilitacji obejmowała funkcjonowanie fizyczne, psychiczne i społeczne.
Czy program rehabilitacji miał znaczący wpływ na funkcjonowanie fizyczne pacjentów?
Narzędziem do oceny funkcjonowania fizycznego był test marszu 6-minutowego (ang. 6minute Walk Test, 6MWT). Po zakończeniu testu pacjent oceniał subiektywnie wielkość wysiłku wydatkowanego na wykonanie czynności w skali Borga. Program rehabilitacji szpitalnej wpłynął istotnie na subiektywną ocenę stopnia zmęczenia w trakcie wykonywania testu marszowego. Zanim podjęto rehabilitację, zmęczenie oceniane było jako lekkie do umiarkowanego, natomiast po procesie usprawniania, od bardzo lekkiego do umiarkowanego. Porównanie wyników oceny zmęczenia przed i po rehabilitacji wykazało różnice istotne statystycznie. Rehabilitacja szpitalna wpłynęła na subiektywne odczuwanie mniejszych różnic zmęczenia przed i po wykonaniu 6MWT, a co za tym idzie, na zwiększenie tolerancji wysiłku sprzed procesu usprawniania.
Aspekt funkcjonowania fizycznego pacjentów przeanalizowano również pod kątem niezależności motorycznej oraz wystąpienia ryzyka upadków. Zastosowano w tym celu test ,,Timed Up and Go’’ (TUG). Otrzymane wyniki odniesiono do subiektywnej oceny wykonywania czynności dnia codziennego, której dokonano dzięki danym zgromadzonym w autorskim kwestionariuszu ankiety. Program rehabilitacji szpitalnej istotnie wpłynął na szybkość pokonanego dystansu podczas wykonywania testu TUG. Przed podjęciem rehabilitacji minimalny czas wykonania testu TUG wynosił 3,9 sekund, a maksymalny 15,2 sekund, zaś po minimalny czas wykonania testu wynosił 3,6 sekund a maksymalny 12,3 sekund. Średnia z pomiaru przed rozpoczęciem rehabilitacji szpitalnej wynosiła 8,252,260, natomiast średnia po rehabilitacji 6,871,766. Różnice okazały się istotne statystycznie.
Pacjenci przed i po procesie usprawniania otrzymali autorską ankietę, w której mieli ocenić poziom trudności wykonywania czynności występujących w codziennym życiu. Analizie podlegały trzy aktywności: wyjście na 30-minutowy spacer, wykonywanie prac domowych, chodzenie po schodach. Punktacja mieściła się między 0 a 3, przy czym 0 oznaczało, że pacjent nie jest w stanie wykonać czynności, a 3, że pacjent radzi sobie bez problemu. Średnia z ilości zdobytych punktów poprzedzających okres usprawniania wynosiła 6,24 2,02, zaś po rehabilitacji 7,821,36. Oznacza to, że pacjenci wyżej oceniali swoją sprawność podczas wykonywania czynności dnia codziennego, które wymagały umiarkowanego wysiłku fizycznego.
Po procesie usprawniania pacjenci zostali zapytani o subiektywną ocenę wpływu procesu rehabilitacji na stan zdrowia. Wszyscy badani stwierdzili, że rehabilitacja szpitalna znacznie polepszyła ich samopoczucie. Najwięcej osób, bo aż 52% wskazało na poprawę wydolności. Ogólną poprawę stanu zdrowia zauważyło 36%. Często obserwowano również zmniejszenie częstotliwości zawrotów głowy, a także poprawę płynności ruchów, a co za tym idzie, sprawności. Pacjenci przy całościowej ocenie rehabilitacji wielokrotnie posługiwali się terminem „lepiej mi się oddycha”. Wskazywano także na mniejszą męczliwość, utratę nadmiernych kilogramów.
Czy rehabilitacja wpłynęła na poprawę w sferze psychologicznej?
Do oceny funkcjonowania w sferze psychologicznej wykorzystano Geriatryczną Skalę Oceny Depresji Yesavage’a (ang. Geriatric Depression Scale, GDS). W punktacji 0-15, o stanie prawidłowym świadczy uzyskanie 0-5 punktów, wynik powyżej tej wartości wskazuje na depresję umiarkowaną (6-10 pkt) lub ciężką (11-15 pkt). Ocena stanu psychicznego wykonana przed podjęciem rehabilitacji wykazała, że minimalna ilość punktów wynosiła 0, a maksymalna 11 punktów, co oznacza, że stan grupy badanej była bardzo zróżnicowany – od stanu prawidłowego do ciężkiej depresji. Badanie po zakończeniu rehabilitacji wykazało, że wyniki wszystkich pacjentów mieściły się w zakresie 0-5 punktów, co wskazuje na stan prawidłowy. Analiza statystyczna wykazała, że zagrożenie depresją znacząco się zmniejszyło.
Czy rehabilitacja wpłynęła na powrót do pełnienia ról społecznych?
Aspekt funkcjonowania społecznego oceniono na podstawie odpowiedzi na pytanie nr 9 z kwestionariusza Geriatrycznej Skali Oceny Depresji: „Czy woli Pan/ Pani zostać w domu niż wyjść i spotkać się z ludźmi?”. Przed rehabilitacją 36% osób odpowiedziało na to pytanie twierdząco, natomiast po rehabilitacji tylko 12% pacjentów zadeklarowało, że wolą pozostać w domu. Uzyskane wyniki wskazują, że program rehabilitacji pozytywnie wpłynął na powrót do uczestnictwa w społeczeństwie.
Poprawa odnotowana w wielu aspektach funkcjonowania stanowi pomyślne rokowanie i wskazuje na skuteczność podejmowanych działań podczas turnusu rehabilitacyjnego.
Opracowanie: Katarzyna Maślanko
Piśmiennictwo:
- Leppert W., Forycka M., de Walden-Gałuszko K., Majkowicz M., Buss T.: Ocena jakości życia u chorych na nowotwory : zalecenia dla personelu oddziałów onkologicznych i medycyny paliatywnej, Psychoonkologia, 2014, 18(1), 17-29
- Turska W., Skowron A.: Metodyka oceny jakości życia, Farmacja Polska, https://www.ptfarm.pl/wydawnictwa/czasopisma/farmacja-polska/103/-/11970, 2009, 65(8), 572-580
- Broda G.: Jakość życia- ważny pomiar zdrowia, https://journals.viamedica.pl/kardiologia_polska/article/view/80339, 2009, 67(10), 1086- 1087
Link do artykułu w wersji oryginalnej: https://physiotherapy.review/Hospital-rehabilitation-of-post-COVID-19-patients-and-their-quality-of-life,161,51396,0,0.html
