W najnowszym wydaniu kwartalnika „Physiotherapy Review” [2/2023] opublikowano artykuł na temat psychosomatycznego podłoża bólów kręgosłupa szyjnego w okresie pandemii COVID-19. Autorami pracy są: dr Patrycja Rąglewska*, mgr Jacek Dembiński** i dr hab. Anna Straburzyńska-Lupa, prof. AWF*.
Przygotowaliśmy dla czytelników „Głosu” skrót artykułu w jęz. polskim, zachęcamy jednak do sięgnięcia do wersji oryginalnej. Link do artykułu znajdziesz pod tekstem.
Ze względu na lokalizację, ból kręgosłupa szyjnego znajduje się na drugim miejscu zgłaszanych dolegliwości, zaraz po bólu kręgosłupa L-S. Przyczyn bólu odcinka szyjnego może być wiele, mogą mieć one także charakter psychosomatyczny. Badanie relacji między ciałem, a jego biomechaniką i umysłem, z jego mechanizmami sfery emocjonalnej jest niezbędne do holistycznego poznania człowieka. Zgodnie z definicją Jarosza [5] zaburzenia psychosomatyczne są określane jako „choroby, w etiopatogenezie których, a również w ich przebiegu, istotna rola przypada czynnikom psychicznym. Przez czynniki psychiczne rozumie się przede wszystkim czynniki emocjonalne” [5 s.98]. Liczne badania potwierdzają relację między czynnikami psychicznymi, a stanem zdrowia oraz to, że osoby u których rozpoznano zespół psychosomatyczny cechują się wyższym poziomem stresu i niższym ogólnym dobrostanem, w porównaniu z osobami zdrowymi [6].
Duży wpływ na powstawanie objawów psychosomatycznych przypisuje się stresowi. Zdolność do zdrowego reagowania na stres odgrywa kluczową rolę w łagodzeniu objawów psychosomatycznych. Zależy ona od wielu czynników: dyspozycji osobowościowych, mechanizmów obronnych, a także zachowań prozdrowotnych, które mogą stać się istotnym czynnikiem ochronnym w odniesieniu do skutków przewlekłego stresu [8]. Wydaje się, że przy obecnym stylu życia i obciążeniu stresem, coraz częściej w praktyce fizjoterapeutycznej spotykane będą zaburzenia natury psychogennej, zatem poznanie tego obszaru, jak i wprowadzenie specyficznych technik terapeutycznych jest konieczne.
Również doświadczana ostatnio pandemia COVID-19 była poważnym zagrożeniem dla zdrowia psychicznego. Ciągłe informacje o gwałtownym przyroście zakażeń i ofiarach śmiertelnych, konieczność izolacji i ciągłe poczucie zagrożenia wzmagały stres [9].
Badacze postanowili ocenić związek nasilenia dolegliwości bólowych z natężeniem stresu i ograniczeniem funkcjonalnym (niesprawności) w obrębie odcinka szyjnego kręgosłupa u osób badanych w okresie pandemii COVID-19.
Postawiono następujące pytania: Czy osoby, które odczuwają dolegliwości bólowe w odcinku szyjnym kręgosłupa mają tak samo wysoki poziom natężenia stresu, jak osoby, które nie mają takich dolegliwości? Czy nasilenie bólu w odcinku szyjnym kręgosłupa u ankietowanych z grupy badanej wykazuje związek z natężeniem u nich stresu? Czy poziom stresu wykazuje związek z pojawianiem się ograniczeń funkcjonalnych (niesprawności) w odcinku szyjnym kręgosłupa badanych osób?
Do badań włączono 47 osób powyżej 18 roku życia (30 kobiet i 17 mężczyzn). Grupa została podzielona na grupę badaną 24 kobiety i 11 mężczyzn, którą stanowiły osoby charakteryzujące się bólem w odcinku szyjnym kręgosłupa oraz grupę kontrolną – 6 kobiet i 6 mężczyzn, którą stanowiły osoby bez dolegliwości bólowych. W pracy zastosowano metodę sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem autorskiej ankiety, poszerzonej badaniami z wykorzystaniem skali PSS-10, wskaźnika NDI, skali VAS.
W celu odpowiedzi na pierwsze pytanie badawcze „Czy osoby, które odczuwają dolegliwości bólowe w odcinku szyjnym kręgosłupa mają tak samo wysoki poziom natężenia stresu jak osoby, które nie mają takich dolegliwości?” dokonano analizy porównawczej średnich wartości wyników uzyskanych w kwestionariuszu mierzącego natężenie stresu PSS 10. Średnia wartość wyników w grupie badanej (z dolegliwościami bólowymi) wynosiła 18,4 pkt. natomiast w grupie kontrolnej (bez dolegliwości bólowych) wartość ta była niższa i wynosiła 16,1 pkt. W grupie badanej większe natężenie stresu odnotowano również po przeliczeniu na skalę stenową, gdzie średnia uzyskana wartość wynosiła 6,1 stena w porównaniu do grupy kontrolnej, w której średnia wartość była równa 5,3 stena.
Po przeliczeniu wyników surowych na skalę stenową i dokonaniu interpretacji zgodnie z instrukcją twórców kwestionariusza sprawdzono jaki odsetek osób badanych w poszczególnych grupach charakteryzował kolejno: niski, przeciętny i wysoki poziom stresu.
Odsetek osób charakteryzujący się wysokim poziomem stresu był znacząco wyższy w grupie badanej (48,5%) niż w grupie kontrolnej (16,6%). Z kolei odsetek badanych o niskim lub przeciętnym poziomie stresu był znacząco wyższy w grupie kontrolnej (83,4%) niż w grupie badanej (51,5%). Na podstawie powyższych analiz wykazano, że osoby odczuwające dolegliwości bólowe w odcinku szyjnym kręgosłupa charakteryzują się wyższym natężeniem stresu niż osoby nie zgłaszające bólu.
W celu odpowiedzi na drugie pytanie badawcze: „Czy nasilenie bólu w odcinku szyjnym kręgosłupa u ankietowanych z grupy badanej wykazuje związek z natężeniem stresu u tych osób?” po przeliczeniu wyników surowych kwestionariusza badającego natężenie stresu PSS 10 na skalę stenową i dokonaniu interpretacji zgodnie z instrukcją twórców kwestionariusza, obliczono średnie wartości skali natężenia bólu (VAS) dla każdej z następujących grup: niski, przeciętny i wysoki poziom stresu.
Poziom bólu u osób w grupie określonej jako grupa reprezentująca niski poziom stresu wynosił 2,4. Dla grupy o przeciętnym poziomie stresu 2,6, natomiast największe wartości – 3,8 odnotowano w grupie w której poziom stresu został określony jako wysoki. Średnia wartość VAS dla wszystkich badanych wynosiła 2,3. Na podstawie powyższych analiz wykazano, że osoby należące do grupy o wysokim poziomie stresu zgłaszały większe dolegliwości bólowe w odcinku szyjnym kręgosłupa w porównaniu do grup o niskim i średnim poziomie stresu.
W celu odpowiedzi na trzecie pytanie badawcze: „Czy poziom stresu wykazuje związek z pojawianiem się ograniczeń funkcjonalnych (niesprawności) w odcinku szyjnym kręgosłupa badanych osób?” dokonano analizy porównawczej średnich wartości wyników uzyskanych w kwestionariuszu NDI w zależności od natężenia stresu: grupa o niskim, przeciętnym i wysokim natężeniu stresu.
Wykazano, że osoby z wyższym natężeniem stresu deklarowały większy stopień niesprawności odcinka szyjnego kręgosłupa. Zależność jest wyraźniej obserwowana w grupie badanej. Dla tej grupy średnia niesprawności u osób o niskim natężeniu stresu wyniosła 4,0 ± 2,8, przeciętnym 5,4 ± 5,6, wysokim 8,1 ± 3,9. Dla grupy kontrolnej u osób z niskim natężeniem stresu 2,6 ± 2,1, przeciętnym 2,6 ± 1,7, wysokim 4,0 ± 0,0.
Z przeprowadzonych badań wynika, że osoby odczuwające dolegliwości bólowe w okolicy kręgosłupa szyjnego charakteryzowały się wyższym natężeniem stresu w porównaniu do osób bez bólu. Jednocześnie osoby należące do grupy o wysokim poziomie stresu zgłaszały znacząco większe dolegliwości bólowe i większy stopień niesprawności w kręgosłupie szyjnym w porównaniu do grup o mniejszym poziomie stresu, co jest zgodne z wynikami Svedmark i wsp., (2018). Wyżej wymienieni autorzy wskazali także na zmniejszoną wydajność pracy u tych osób [14].
Stres generowany przez codzienność, jak i informacje jakie w ostatnich dwóch latach generowała nam pandemia COVID-19 oraz długotrwałe przebywanie w nieergonomicznych pozycjach podczas pracy zdalnej również w dużej mierze przyczyniły się do zwiększenia dolegliwości bólowych okolicy kręgosłupa. Najnowsze badania potwierdzają, że długotrwała praca zdalna w pozycji siedzącej wiąże się ze znacznym obciążeniem psychicznym i fizycznym [16] a Svedmark i wsp., (2018) wskazali, że dla poprawy wyników leczenia osób z bólem szyi powinno się uwzględniać także natężenie stresu w miejscu pracy. [14].
Wnioski
Z przeprowadzonych badań wynika, że osoby odczuwające dolegliwości bólowe kręgosłupa szyjnego charakteryzują się wyższym natężeniem stresu, niż osoby nie zgłaszające bólu. Osoby należące do grupy o wysokim poziomie stresu zgłaszały większe dolegliwości bólowe kręgosłupa szyjnego w porównaniu do grup o niskim i średnim poziomie stresu. Badania wykazały również, że u osób z wyższym natężeniem stresu występował większy stopień niesprawności odcinka szyjnego kręgosłupa
*Katedra Fizjoterapii, Zakład Fizykoterapii i Odnowy Biologicznej, AWF Poznań
** Centrum Rehabilitacji „Medicus”
Piśmiennictwo
- Tylka J. Podejście psychosomatyczne w wyjaśnieniu przyczyn i ustalenia sposobów terapii zaburzeń zdrowia. Family Medicine&PrimaryCareReviev, 2010 (12); 1: 97-103.
- Tudorowska M. Problematyka medycyny psychosomatycznej – od historii do współczesności – The issue of Psychosomatic Medicine – form history to nowadays”.
- Badura-Brzoza K., Bułdak R., Dębski P., Kasperczyk S., Woźniak-Grygiel E., Konka A., et all. Stres okresu pandemii wirusa SARS–CoV–2 a zachowania prozdrowotne wśród personelu medycznego – doniesienie wstępne. Psychiatr. Pol. ONLINE FIRST Nr 238: 1–10 DOI: https://doi.org/10.12740/PP/OnlineFirst/134191
- Dymecka J. Psychospołeczne skutki pandemii COVID-19. Neuropsychiatria i Neuropsychologia, 2021;16(1–2):1–10 DOI: https://doi.org/10.5114/nan.2021.108030].
- Svedmark A., Björklund M., Häger CK, Sommar JN., Wahlström J. Impact of Workplace Exposure and Stress on Neck Pain and Disabilities in Women-A Longitudinal Follow-up After a Rehabilitation Intervention Ann Work. Expo Health 2018; 28,62(5):591-603. doi: 10.1093/annweh/wxy018.
- Bugajska J. Zasady organizacji pracy zdalnej przy komputerze. Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy Warszawa 2021.
Przeczytaj artykuł w pełnej wersji: https://physiotherapy.review/Psychosomatic-background-of-cervical-spine-pain-assessed-during-the-Covid-19-pandemic-period,161,50896,0,0.html
