Metody fizjoterapeutyczne stosowane u pacjentów z otyłością

Nadwaga i otyłość stanowią jeden z głównych czynników ryzyka chorób przewlekłych, w tym chorób układu krążenia, cukrzycy typu 2, niektórych nowotworów, schorzeń narządu ruchu i niepełnosprawności¹.

Autorem artykułu jest dr Tomasz Chomiuk

Szacunki dotyczące globalnego występowania nadwagi i otyłości (BMI ≥25kg/m²) sugerują, że do 2035 r. dotkniętych tych problemem może być ponad 4 miliardy ludzi, w porównaniu z ponad 2,6 miliarda w 2020 r. To odzwierciedla wzrost z 38% światowej populacji w 2020 r. do ponad 50% w 2035 r. (dane nie obejmują dzieci w wieku poniżej 5-lat). Przewiduje się, że sama częstość występowania otyłości (BMI ≥30 kg/m²) wzrośnie z 14% do 24% populacji w ciągu najbliższych lat i do 2035 r. dotknie prawie 2 miliardy dorosłych, dzieci i młodzieży².

Szacuje się, że ogółem 50–70% dorosłej populacji Polski ma nadwagę i otyłość.  W 2020 roku nadwagę miało 54% Polaków (46% kobiet i 64% mężczyzn) a otyłość stanowiła 25% przypadków³. Dane te wskazują, że nadwaga i otyłość stanowią istotny problem polskiej populacji; dlatego konieczne jest wdrożenie zdecydowanych środków, aby temu zapobiec⁴.

Podstawową metodą terapii w tych schorzeniach pozostaje nadal odpowiednie postępowanie dietetyczne połączone ze zwiększoną dawką aktywności fizycznej. Korzystne skutki skojarzonych interwencji dietetycznych i aktywności fizycznej zaobserwowano w licznych badaniach z udziałem pacjentów ze zdiagnozowaną otyłością. Wykazano, że podejście to jest skuteczne w ograniczaniu otyłości i czynników ryzyka sercowo-naczyniowego^{5, 6}.

Aktywność fizyczna w leczeniu otyłości

Regularna aktywność fizyczna jest kluczowym, modyfikowalnym czynnikiem stylu życia w profilaktyce i leczeniu otyłości. Według wytycznych, dorosłe osoby powinny wykonywać od 150 do 300 minut umiarkowanej aerobowej aktywności fizycznej lub od 75 do 150 minut intensywnej aktywności fizycznej o charakterze wytrzymałościowym każdego tygodnia, aby zapobiec ponownemu przybieraniu na wadze, zwiększyć utratę masy ciała i poprawić kondycję. Jednakże, jeśli celem jest utrata masy ciała, zaleca się nawet 200–300 minut umiarkowanej lub intensywnej aktywności fizycznej tygodniowo.

Ważne jest korzystanie z odpowiedniego sprzętu do ćwiczeń i dbanie o bezpieczeństwo podczas ich wykonywania. Osoby z ograniczeniami ortopedycznymi powinny dostosować rodzaj i intensywność aktywności ruchowych do swoich możliwości i potrzeb. Na przykład, zamiast biegania, można wybrać jazdę na rowerze lub ćwiczenia w wodzie.

Ćwiczenia siłowe można włączyć do planu treningowego, zwłaszcza jeśli celem jest zwiększenie masy mięśniowej. Ważne jest, aby wykonywać przynajmniej 8-10 serii ćwiczeń na każdą grupę mięśniową w tygodniu, przy czym każda seria powinna zawierać od 12 do 15 powtórzeń. Każda trening powinien rozpoczynać się rozgrzewką (5-10 minut) przygotowującą mięśnie i stawy do większych obciążeń. Na koniec jednostki treningowej wskazane jest wykonanie ćwiczeń rozluźniających w postaci spokojnego truchtu, spaceru, jazdy na rowerze lub zastosowaniu stretchingu. W czasie wykonywania ćwiczeń siłowych należy pamiętać o zachowaniu właściwej techniki, aby uniknąć kontuzji. Nawet osoby o ograniczonej mobilności mogą uczestniczyć w ćwiczeniach siłowych. Istnieją różne modyfikacje treningowe, które można zastosować, aktywując mięśnie górnej lub dolnej części ciała⁷.

Najważniejsze rekomendacje dotyczące aktywności fizycznej w terapii otyłości:

1. Aerobowa aktywność fizyczna: Zaleca się wykonywanie aerobowej aktywności fizycznej przez większość dni tygodnia, trwającej od 30 do 60 minut dziennie, od umiarkowanej do wysokiej intensywności. Jest to zalecane dla osób, które chcą:
   • Zmniejszyć masę ciała i procentową zawartość tkanki tłuszczowej.
   • Zmniejszyć procentową zawartość trzewnej tkanki tłuszczowej i tłuszczu ektopowego, nawet jeśli nie następuje redukcja masy ciała.
   • Utrzymać właściwą masę ciała po utracie kilogramów.
   • Utrzymać beztłuszczową masę ciała podczas redukcji wagi.
   • Zwiększyć wydolność krążeniowo-oddechową i mobilność.
2. Trening oporowy: Dla osób dorosłych z nadwagą lub otyłością zaleca się trening oporowy. Ma to na celu utrzymanie beztłuszczowej masy ciała, zwiększenie masy mięśniowej oraz poprawę mobilności.
3. Trening interwałowy o wysokiej intensywności: Zwiększenie intensywności ćwiczeń poprzez trening interwałowy o wysokiej intensywności może przyczynić się do poprawy wydolności krążeniowo-oddechowej i skrócenia czasu potrzebnego do osiągnięcia podobnych korzyści, jak w przypadku ćwiczeń aerobowych o umiarkowanej intensywności.
4. Ograniczenie czynników ryzyka: Regularna aktywność fizyczna może pomóc w ograniczeniu występowania czynników ryzyka wielu chorób u osób dorosłych z nadwagą i otyłością, w tym:
   • Hiperglikemii i insulinooporności
   • Nadciśnienia tętniczego
   • Dyslipidemii
5. Poprawa jakości życia i zdrowia psychicznego: Regularna aktywność fizyczna może również przyczynić się do poprawy jakości życia i zdrowia psychicznego u dorosłych z nadwagą lub otyłością, w tym poprawy nastroju i zmniejszenia zaburzeń psychicznych, takich jak depresja i lęk, oraz poprawy obrazu własnego ciała.

Te zalecenia podkreślają znaczenie aktywności fizycznej jako skutecznego środka zarówno w kontekście zdrowia fizycznego, jak i psychicznego osób z nadwagą i otyłością. Wybór rodzaju i intensywności aktywności może być dostosowana do indywidualnych potrzeb i możliwości każdej osoby, ale regularna aktywność fizyczna powinna być integralną częścią strategii zarządzania nadwagą i otyłością⁶.

Zasady zlecania aktywności fizycznej
Każda dawka ruchu jest lepsza niż bezczynność. Rekomenduje się. aby specjaliści (lekarze, fizjoterapeuci czy dietetycy) promowali aktywność fizyczną podczas rozmów z pacjentami. Skuteczna może być nawet krótka i prosta interwencja polegająca na zadaniu dwóch prostych pytań: (1) „Przez ile dni w tygodniu angażujesz się w umiarkowaną lub intensywną aktywność fizyczną (np. szybki spacer)?” (2) „Ile średnio minut poświęcasz w te dni na aktywność o tym poziomie intensywności?”. Pisemne zalecenie w postaci „recepty na ruch” przekazane w trakcie wizyty jest sygnałem, że jest to ważny element terapii. Najlepsze efekty można uzyskać, jeśli zalecenia są precyzyjne i dostosowane indywidualnie do zdrowia i możliwości fizycznych pacjenta. Porada polegająca na uproszczonej formie, takiej jak „proszę się więcej ruszać” jest niewystarczająca i mało skuteczna. Recepta na aktywność fizyczną powinna być sformułowana precyzyjnie i opierać się na aktualnych rekomendacjach. Podobnie jak w przypadku recepty na lek powinna zawierać jego nazwę, dawkę, ilość, postać oraz częstość stosowania.  W literaturze najczęściej spotyka się zalecenia (recepty na ruch) opierające się na zasadzie FIIT: F -frequency (częstotliwość), I – intensity (intensywność), T – time (czas trwania treningu), T – typ (rodzaj wysiłku).

Określanie rodzaju i celów podejmowanej aktywności fizycznej jest istotne przy zalecaniu jej pacjentowi. Należy dokładnie określić:

1. Rodzaj wysiłku (np. wytrzymałościowy, siłowy, mieszany).
2. Dawkę (czas trwania aktywności w minutach).
3. Częstotliwość (ilość razy w tygodniu).
4. Formę (np. jazda na rowerze, pływanie, nordic walking).
5. Intensywność (np. podanie wartości tętna treningowego)⁶.

Skróty: 1-RM = maksimum jednego powtórzenia; HR_max  = maksymalne tętno wysiłkowe

Rycina 1. Przykład „recepty na ruch” zgodny z rekomendacjami dla os. z otyłością ⁶.

Aktywna rozmowa o aktywności fizycznej, czyli jak być skutecznym w pracy z pacjentami

Ludzie niechętnie słuchają poleceń innych, nawet jeśli te rady pochodzą od autorytetów. To zjawisko dotyczy również pacjentów z otyłością, zwłaszcza gdy proponujemy im zmiany w ich życiu, które nie zawsze są im dobrze znane. Skuteczną strategią jest wspólne podejmowanie decyzji, uwzględniając zarówno nasze eksperckie zdanie w zakresie medycznym, jak i wiedzę pacjenta o swoim życiu. To pacjent posiada wiedzę na temat swoich ograniczeń, priorytetów, preferencji, nadziei i obaw. Dlatego zamiast narzucać im gotowe rozwiązania, warto prowadzić rozmowę, która pozwoli pacjentowi samodzielnie dojść do wniosku, że aktywny tryb życia mógłby być dla niego korzystny. Na początek rozmowy, zamiast dostarczać konkretne zalecenia i sugerować konkretne formy aktywności fizycznej, warto zrozumieć, co pacjent chce osiągnąć, czy ma wsparcie innych osób do uczestnictwa we wspólnych aktywnościach, czy ma dostępny czas i miejsce do korzystania z aktywności fizycznej. Rozpoczynając rozmowę dotyczącą tych kwestii, zwiększamy szanse na to, że pacjent sam zdecyduje się na zmianę swojego zachowania i stworzy nawyk aktywnego spędzania czasu wolnego.

Warto zaznaczyć, że długa i pouczająca rozmowa nie zawsze jest równoznaczna z efektywną komunikacją. Z drugiej strony, krótka rozmowa nie musi być nieskuteczna. Kluczowe jest skoncentrowanie się na pacjencie, współpraca oraz niestosowanie ocen i narzucania swoich rozwiązań. Taki styl rozmowy, oparty na aktywnym słuchaniu i umożliwiający pacjentowi wyrażenie swoich opinii, pomaga włączyć go w proces decyzyjny i wzmacnia jego poczucie kontroli nad własnym postępowaniem. Tę odmianę rozmowy o aktywności fizycznej określa się mianem „Aktywnej Rozmowy”.

Przykładowe pytania używane w czasie wywiadu, które mogą być częścią aktywnej rozmowy:

1. Czy próbowałeś różnych rodzajów aktywności fizycznej, czy to w szkole, czy w późniejszych latach?
2. Czy zdarzyły się formy ruchu, które szczególnie przypadły Ci do gustu?
3. Jeśli tak, to co sprawiło, że te formy aktywności były dla Ciebie atrakcyjne?
4. W jaki sposób masa Twojego ciała wpłynęła na Twoją motywację do podejmowania aktywności fizycznej i na wybór działań rekreacyjnych?
5. Czy jesteś świadomy korzyści, jakie aktywność fizyczna może przynieść osobom borykającym się z nadwagą lub otyłością?
6. Czy możesz wymienić 2-3 główne powody, dla których zdecydowałbyś/-łabyś się na zwiększenie swojej aktywności fizycznej?
7. Czy masz swoją ulubioną porę dnia lub wieczoru, w której mógłbyś/mogłabyś wykonywać ćwiczenia?
8. Jakie kroki lub zmiany w swoim życiu uważasz za możliwe, aby stać się bardziej aktywnym fizycznie?
9. Czy jesteś otwarty/-a na dzielenie się jakimiś skutecznymi metodami, które pomogły innym osobom w zwiększeniu ich aktywności fizycznej i poprawie zdrowia?
10. Czy znasz osoby, które mogłyby wspólnie z Tobą uczestniczyć w aktywności fizycznej? ⁸

Ponadto wszystkim, którzy chcą mówić o chorobie otyłościowej w sposób zgodny z aktualną wiedzą medyczną i niepowielający krzywdzących stereotypów, warto polecić opracowanie „Jak wspierająco mówić o chorobie otyłościowej. Praktyczny słownik”. Zawiera ono rekomendacje, które w rozmowie z pacjentem pozwalają budować język inkluzywny i oparty na poszanowaniu praw oraz emocji osoby chorej.

Rycina 2: Okładka opracowania „Jak wspierająco mówić o chorobie otyłościowej. Praktyczny słownik”. Całe opracowanie dostępne jest tu:

Jak zalecać aktywność fizyczną, aby zachować warunki bezpieczeństwa?

Przy zalecaniu aktywności fizycznej pacjentowi należy pamiętać o następujących kwestiach:

• Chociaż większość osób może bezpiecznie uprawiać aktywność fizyczną, a korzyści zdrowotne przewyższają związane z nią ryzyko, w niektórych sytuacjach konieczne jest uwzględnienie możliwości wystąpienia urazów i przeciążeń związanych z uprawianiem sportu i treningami. Z tego względu należy dostosować planowaną formę aktywności do sprawności fizycznej i wydolności pacjenta.
• Osoby z chorobami współistniejącymi lub niepokojącymi objawami powinny skonsultować się z lekarzem lub fizjoterapeutą przed rozpoczęciem aktywności fizycznej, zwłaszcza jeśli występują niepokojące objawy takie jak zasłabnięcia lub ból w klatce piersiowej. W takich sytuacjach należy zalecić konsultację kardiologiczną.
• Rodzaj, dawkę i intensywność zalecanej aktywności fizycznej należy dostosować do stopnia sprawności fizycznej pacjenta.
• Do określenia intensywności umiarkowanego wysiłku fizycznego można wykorzystać:
• subiektywną 10-punktową zmodyfikowaną skalę Borga (gdzie 0 oznacza brak zmęczenia podczas wysiłku, a 10 to maksymalne zmęczenie i duszność nie do wytrzymania, czyli maksymalny wysiłek dla danej osoby).
• test mowy i śpiewu, w którym umiarkowany wysiłek pozwala na swobodną mowę, ale nie śpiew, podczas gdy intensywny wysiłek uniemożliwia swobodną rozmowę.
• Aby osiągnąć korzyści zdrowotne, należy dążyć do utrzymania zalecanej częstotliwości i intensywności aktywności fizycznej, stopniowo ją zwiększając (maksymalnie o 10% na tydzień). Osoby dotąd nieaktywne mogą rozpocząć od ćwiczeń o niskiej intensywności i stopniowo zwiększać częstotliwość i czas trwania pojedynczych sesji treningowych oraz obciążenie.
• Dla zwiększenia bezpieczeństwa wysiłku można monitorować tętno, używając urządzeń do monitorowania, takich jak zegarki treningowe lub opaski. Maksymalne tętno wysiłkowe można obliczyć, stosując się do wzoru 220 – wiek⁹.

Motywy i bariery w podejmowaniu aktywności fizycznej przez osoby z otyłością

Wiele osób z otyłością podejmuje aktywność fizyczną w celu utraty masy ciała. Jednak same ćwiczenia nie zawsze dają oczekiwane efekty, co może prowadzić do obniżenia motywacji. Dlatego istotne jest informowanie osób z otyłością, że aktywność fizyczna ma ważną rolę w poprawie zdrowia, niezależnie od redukcji masy ciała.

Poprawa sprawności fizycznej jest istotnym motywem, podejmowania aktywności fizycznej u osób z otyłością. Niemniej jednak, wysoka masa ciała i niska sprawność fizyczna mogą stanowić także bariery dla stosowania ćwiczeń u tej grupy ludzi. Dlatego ważne jest dostosowanie interwencji treningowej do sprawności fizycznej i masy ciała każdej osoby z otyłością.

Badania sugerują, że najczęstszymi barierami we wdrażaniu aktywności fizycznej u osób z otyłością były brak motywacji/samodyscypliny, ból/dyskomfort fizyczny oraz brak czasu. Brak motywacji i samodyscypliny może być rozwiązywany za pomocą interwencji behawioralnych, takich jak wywiad motywacyjny. Brak czasu może wynikać z niskiego priorytetu przywiązania do aktywności fizycznej w codziennym życiu, dlatego istotne jest zwiększenie świadomości pacjentów na temat stylu życia i jego wpływu na zdrowie.

Ból stanowi ważną barierę, ponieważ chorzy na otyłość częściej go doświadczają z powodu zwiększonych obciążeń stawowych. Jednak regularne wykonywanie ćwiczeń może pomóc w zmniejszeniu przewlekłego bólu mięśniowo-szkieletowego u tych osób. Dlatego warto dostosowywać formę aktywności fizycznej i obciążenia, w taki sposób, aby nie nasilały dolegliwości bólowych i nie zniechęcały do ćwiczeń.

Dodatkowym elementem motywującym do rozpoczęcia i utrzymania nawyku aktywności fizycznej może być wsparcie społeczne, przynależność do grupy, wsparcie rodziny, grupy zawodowej i rówieśników¹⁰.

Drenaż limfatyczny jako metoda wspomagającą w leczeniu otyłości

Redakcja poleca

Trening mięśni wdechowych w rehabilitacji kardiologicznej II etapu pacjentów z niewydolnością serca z niską frakcją wyrzutową lewej komory – Agata Tomaszczyk

W ostatnich latach medycy coraz częściej zwracają uwagę na rolę układu limfatycznego w rozwoju otyłości. Kilka badań z tego obszaru sugeruje, że otyłość może wywoływać patologiczne zmiany w układzie limfatycznym, które mogą zaburzać jego funkcję. Z drugiej strony, rozregulowanie układu limfatycznego może przyczyniać się do patogenezy otyłości^11-13.

Manualny Drenaż Limfatyczny (MLD) ma na celu usprawnienie przepływu limfy w układzie limfatycznym. Dodatkowo, terapia MLD może stymulować przepływ składników odżywczych, które są transportowane przez układ krążenia do tkanek, poprawiać metabolizm tkanki tłuszczowej i wspomagać usuwanie produktów przemiany materii¹⁴. W kilku badaniach obrazowych udokumentowano wpływ MLD na funkcjonowanie układu limfatycznego.

Dotychczas głównym celem terapii MLD było wsparcie leczenia obrzęków limfatycznych, obrzęków żylnych oraz obrzęków lipidowych. Jednak dopiero w ostatnich latach pojawiły się badania wskazujące na potencjalne zastosowanie MLD w terapii cukrzycy typu 1 (T1D) i cukrzycy typu 2 (T2DM). Na podstawie kilku doniesień naukowych pojawiła się hipoteza, że MLD może być korzystnym narzędziem w zapobieganiu rozwojowi otyłości i poprawie jakości życia pacjentów z nieprawidłowym wskaźnikiem masy ciała.

W badaniu Antoniaka i wsp., którego celem było zrozumienie wpływu MLD na parametry biochemiczne u osób z nieprawidłową masą ciała, przeprowadzono analizę trzech grup pacjentów: z prawidłową masą ciała, nadwagą oraz chorych na otyłość. Istotnym aspektem była ocena poziomu stężenia białka C-reaktywnego (hsCRP), który jest jednym ze wskaźników insulinooporności i funkcji komórek beta trzustki.

Co ciekawe, wskaźnik HOMA-IR, wskazujący na insulinooporność, był podwyższony we wszystkich grupach przed rozpoczęciem terapii. Największą poprawę po zastosowaniu terapii MLD zaobserwowano u pacjentów z prawidłową masą ciała. Badania wskazują na potrzebę terapii ukierunkowanych na poprawę funkcji układu limfatycznego, co jest zgodne z innymi badaniami sugerującymi, że układ limfatyczny jest kluczowym celem terapeutycznym w leczeniu otyłości i insulinooporności. Ciekawym wnioskiem z badań było również obniżenie poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c) u pacjentów otyłych po terapii MLD. Parametr ten jest istotnym czynnikiem ryzyka cukrzycy i powikłań naczyniowych. Badanie wykazało, że poziomy HbA1c były w granicach normy, ale spadek tego parametru po zastosowaniu MLD był istotny statystycznie. W grupie pacjentów z nadwagą zaobserwowano spadek poziomu glukozy w badaniu 2-godzinnym obciążeniu glukozą (2h-PG) oraz hsCRP po terapii MLD. To sugeruje, że terapia może wpłynąć na zmniejszenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u pacjentów z nadwagą. Wyniki tych badań wskazują, że MLD może być skuteczną terapią wspomagającą poprawę parametrów metabolicznych u pacjentów z nieprawidłową masą ciała poprzez wpływ na układ limfatyczny. Jednak konieczne są dalsze badania w tej dziedzinie, aby lepiej zrozumieć mechanizmy działania terapii MLD i jej potencjalne korzyści w leczeniu i zapobieganiu zaburzeniom metabolicznym. ¹¹.

Aktywność fizyczna po operacji bariatrycznej

Skuteczność operacji bariatrycznej w utracie masy ciała jest dobrze udokumentowana, ale po pewnym czasie może wystąpić przyrost masy, szczególnie po zabiegach restrykcyjnych. Badania sugerują dwufazową utratę masy tłuszczowej, gdzie początkowo jest ona szybka, a potem spowalnia, osiągając maksimum w 24 miesiącu. Po dłuższym okresie obserwacji może nastąpić przyrost masy ciała. Indywidualizowane i nadzorowane programy ćwiczeń mogą pomóc w ograniczeniu tego zjawiska. Systematyczny trening zwiększa siłę mięśni po operacji bariatrycznej, co poprawia sprawność funkcjonalną i jakość życia. Programy treningowe prowadzone w pierwszym roku po operacji mogą zapobiec utracie masy beztłuszczowej, doprowadzić do poprawy wydolności krążeniowo-oddechowej. Interwencje związane z aktywnością fizyczną stosowane u pacjentów po BS opierają się w głównej mierze na ćwiczeniach wytrzymałościowych i siłowych^15-17. Przykładowo, program treningowy zastosowany w badaniu EFIBAR rozpoczął się 7–14 dni po zabiegu i trwał przez 16 tygodni, z czego pierwsze 4 tygodnie przeznaczone były na zaznajomienie się z treningiem. Ćwiczenia odbywały się 3 razy w tygodniu i trwały 60 minut. Sesje treningowe obejmowały rozgrzewkę, która polega na lekkim wysiłku aerobowym z tętnem utrzymującym się na poziomie 50–65% rezerwy tętna (HRR), trening kompensacyjny z ćwiczeniami zwiększającymi stabilność tułowia i wzmacniającymi mięśnie stabilizujące, trening siłowy obejmujący całe ciało z progresywnym zwiększaniem obciążenia (1 do 3 serii, od 6 do 12 powtórzeń w serii, od 10 do 24 powtórzeń maksymalnych (RM) ≈50 do 75% 1RM), trening aerobowy na bieżni trwający od 15 do 25 minut utrzymujący intensywność na poziomie od 65 do 85% HRR, oraz schładzanie, które zawierało zarówno statyczne, jak i dynamiczne ćwiczenia rozciągające¹⁵.  Dodatkową korzyścią wynikającą ze stosowania ćwiczeń jest większa utrata masy ciała i tkanki tłuszczowej w porównaniu z pacjentami niećwiczącymi. Programy treningowe, które łączą trening fizyczny z interwencjami dietetycznymi, wydają się być skuteczne i zgodne z aktualnymi zaleceniami. ¹⁸.

Podejście multidyscyplinarne
Ze względu na powszechność występowania otyłości, jej poważne konsekwencje zdrowotne oraz wpływ na aspekty psychospołeczne i ekonomiczne, istnieje pilna potrzeba skoncentrowania się na kompleksowym leczeniu tej choroby. To wymaga szerokiej współpracy nie tylko w obszarze terapii medycznej, ale także w zarządzaniu stylem życia i aspektami psychologicznymi. Leczenie otyłości powinno być podejściem systemowym, kierowanym przez zespół specjalistów o różnych kompetencjach, takich jak lekarze, pielęgniarki, dietetycy, psychologowie, fizjoterapeuci i chirurdzy.

Wszyscy ci specjaliści powinni aktywnie wspierać swoich podopiecznych na każdym etapie terapii, a także pomagać im wprowadzać pozytywne zmiany w stylu życia. Warto podkreślić, że w leczeniu otyłości niezbędne jest uwzględnienie różnych możliwości terapeutycznych, opierając się na najlepszych dostępnych dowodach naukowych. Indywidualizacja terapii jest kluczowa, aby osiągnąć cele terapeutyczne dostosowane do potrzeb konkretnego pacjenta. Należy także pamiętać, że utrata masy ciała często wiąże się z wyzwaniami związanymi z utrzymaniem osiągniętych rezultatów. Statystyki pokazują, że średnio ponad 50% utraconej masy ciała powraca po 2 latach, a ponad 75% po 5 latach. Skuteczność terapii otyłości zależy nie tylko od rodzaju i intensywności stosowanych metod leczenia, w tym terapii niefarmakologicznej, farmakoterapii, chirurgii, ale także od jakości relacji między zespołem terapeutycznym a pacjentem. Współpraca i zaufanie pacjenta do zespołu terapeutycznego są kluczowe dla identyfikacji przyczyn otyłości oraz dobrania odpowiednich strategii leczenia. Dlatego budowanie pozytywnych relacji terapeutycznych odgrywa istotną rolę w procesie leczenia otyłości¹⁹.

Autorem artykułu jest dr Tomasz Chomiuk.

Tomasz Chomiuk jest absolwentem fizjoterapii AWF i WUM, doktorem nauk medycznych, specjalistą fizjoterapii, Adiunktem w III Klinice Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydziału Lekarskiego WUM oraz członkiem Sekcji Kardiologii Sportowej – Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Jest też twórcą podcastu „Recepta na ruch” i propagatorem aktywności fizycznej jako metody profilaktyki i leczenia.

Przypisy:

(1) Kivimäki, M.; Kuosma, E.; Ferrie, J. E.; Luukkonen, R.; Nyberg, S. T.; Alfredsson, L.; Batty, G. D.; Brunner, E. J.; Fransson, E.; Goldberg, M.; et al. Overweight, obesity, and risk of cardiometabolic multimorbidity: pooled analysis of individual-level data for 120 813 adults from 16 cohort studies from the USA and Europe. Lancet Public Health 2017, 2 (6), e277-e285. DOI: 10.1016/s2468-2667(17)30074-9  From NLM.
(2) Lobstein T, J.-L. R., Powis J, Brinsden H, Gray M. . World Obesity Atlas 2023; 2023. https://policycommons.net/artifacts/3454894/untitled/4255209/ (accessed on 30 Sep 2023).
(3) Wojtyniak, B.; Goryński, P. Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania 2020; Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny, 2020.
(4) Znyk, M.; Zajdel, R.; Kaleta, D. Consulting Obese and Overweight Patients for Nutrition and Physical Activity in Primary Healthcare in Poland. Int J Environ Res Public Health 2022, 19 (13). DOI: 10.3390/ijerph19137694  From NLM.
(5) van Baak, M. A.; Pramono, A.; Battista, F.; Beaulieu, K.; Blundell, J. E.; Busetto, L.; Carraça, E. V.; Dicker, D.; Encantado, J.; Ermolao, A.; et al. Effect of different types of regular exercise on physical fitness in adults with overweight or obesity: Systematic review and meta-analyses. Obes Rev 2021, 22 Suppl 4 (Suppl 4), e13239. DOI: 10.1111/obr.13239  From NLM.
(6) Semlitsch, T.; Stigler, F. L.; Jeitler, K.; Horvath, K.; Siebenhofer, A. Management of overweight and obesity in primary care-A systematic overview of international evidence-based guidelines. Obes Rev 2019, 20 (9), 1218-1230. DOI: 10.1111/obr.12889  From NLM.
(7) Niemiro, G. M.; Rewane, A.; Algotar, A. M. Exercise and Fitness Effect On Obesity. In StatPearls, StatPearls Publishing Copyright © 2023, StatPearls Publishing LLC., 2023.
(8) Reid, H.; Smith, R.; Williamson, W.; Baldock, J.; Caterson, J.; Kluzek, S.; Jones, N.; Copeland, R. Use of the behaviour change wheel to improve everyday person-centred conversations on physical activity across healthcare. BMC Public Health 2022, 22 (1), 1784. DOI: 10.1186/s12889-022-14178-6  From NLM.
(9) Bąk‑Sosnowska M., B. M., Bogdański P., Chomiuk T., Gałązka‑Sobotka M., Holecki M., Jarosińska A., Jezierska M.,; Kamiński P., K. K., Kręgielska‑Narożna M., Lech M., Mamcarz A., Mastalerz‑Migas A., Matyjaszek‑Matuszek B., Ostrowska L., Płaczkiewicz‑Jankowska E., Stachowska E., Stelmach‑Mardas M., Szeliga J., Szulińska M., Walczak M., Wyleżoł M. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2022 – stanowisko Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości. Med. Prakt. maj 2022, wyd. specj., 1-87. (acccessed 30.09.2023r.).
(10) Baillot, A.; Chenail, S.; Barros Polita, N.; Simoneau, M.; Libourel, M.; Nazon, E.; Riesco, E.; Bond, D. S.; Romain, A. J. Physical activity motives, barriers, and preferences in people with obesity: A systematic review. PLoS One 2021, 16 (6), e0253114. DOI: 10.1371/journal.pone.0253114  From NLM.
(11) Antoniak, K.; Zorena, K.; Hansdorfer-Korzon, R.; Wojtowicz, D.; Koziński, M. Favourable Changes in C-Peptide, C-Reactive Protein and Lipid Profile, and Improved Quality of Life in Patients with Abnormal Body Mass Index after the Use of Manual Lymphatic Drainage: A Case Series with Three-Month Follow-Up. Medicina (Kaunas) 2022, 58 (2). DOI: 10.3390/medicina58020273  From NLM.
(12) Antoniak-Pietrynczak, K.; Zorena, K.; Jaskulak, M.; Hansdorfer-Korzon, R.; Koziński, M. Effect of Manual Lymphatic Drainage on the Concentrations of Selected Adipokines, Cytokines, C-Reactive Protein and Parameters of Carbohydrate and Lipid Metabolism in Patients with Abnormal Body Mass Index: Focus on Markers of Obesity and Insulin Resistance. Int J Mol Sci 2023, 24 (12). DOI: 10.3390/ijms241210338  From NLM.
(13) Antoniak, K.; Hansdorfer-Korzon, R.; Mrugacz, M.; Zorena, K. Adipose Tissue and Biological Factors. Possible Link between Lymphatic System Dysfunction and Obesity. Metabolites 2021, 11 (9). DOI: 10.3390/metabo11090617  From NLM.
(14) Liang, M.; Chen, Q.; Peng, K.; Deng, L.; He, L.; Hou, Y.; Zhang, Y.; Guo, J.; Mei, Z.; Li, L. Manual lymphatic drainage for lymphedema in patients after breast cancer surgery: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Medicine (Baltimore) 2020, 99 (49), e23192. DOI: 10.1097/md.0000000000023192  From NLM.
(15) Artero, E. G.; Ferrez-Márquez, M.; Torrente-Sánchez, M. J.; Martínez-Rosales, E.; Carretero-Ruiz, A.; Hernández-Martínez, A.; López-Sánchez, L.; Esteban-Simón, A.; Romero Del Rey, A.; Alcaraz-Ibáñez, M.; et al. Supervised Exercise Immediately After Bariatric Surgery: the Study Protocol of the EFIBAR Randomized Controlled Trial. Obes Surg 2021, 31 (10), 4227-4235. DOI: 10.1007/s11695-021-05559-8  From NLM.
(16) Tomaç, H.; Malkoç, M.; Angın, E. A pilot study of the effects of supervised exercise training on body composition, cardiometabolic risk factors, muscle strength and functional capacity in individuals with bariatric surgery. Heliyon 2023, 9 (8), e19032. DOI: 10.1016/j.heliyon.2023.e19032  From NLM.
(17) Marc-Hernández, A.; Ruiz-Tovar, J.; Aracil, A.; Guillén, S.; Moya-Ramón, M. Effects of a High-Intensity Exercise Program on Weight Regain and Cardio-metabolic Profile after 3 Years of Bariatric Surgery: A Randomized Trial. Sci Rep 2020, 10 (1), 3123. DOI: 10.1038/s41598-020-60044-z  From NLM.
(18) Boniecka I., L. W. Dietetyka w chirurgii bariatrycznej PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2023.
(19) Bąk-Sosnowska, M.; Moszak, M.; Doroszewska, A.; Wyleżoł, M.; Ostrowska, L.; Bogdański, P. Patient‑centered care and „people-first language” as tools to prevent stigmatization of patients with obesity. Pol Arch Intern Med 2022, 132 (10). DOI: 10.20452/pamw.16351  From NLM.

Artykuł został zainspirowany kampanią społeczną „Porozmawiajmy szczerze o otyłości”, w ramach której dostępne jest m.in. opracowanie „Jak wspierająco mówić o chorobie otyłościowej. Praktyczny słownik” oraz liczne materiały edukacyjne do pobrania.

To praktyczne narzędzie komunikacyjne, które pomoże kształtować wokół otyłości język inkluzywny, zgodny z aktualną wiedzą medyczną i ułatwiający porozumienie z chorymi.