Czy kontuzje przebyte w przeszłości zwiększają ryzyko wystąpienia nowego urazu?

W numerze 4/2023 kwartalnika „Physiotherapy Review” opublikowano artykuł zatytułowany „Ocena wybranych wskaźników antropometrycznych i parametrów treningowych biegaczy w aspekcie ich wpływu na ryzyko występowania kontuzji i przeciążeń narządu ruchu”. Autorami pracy są: Wojciech Wieszczek¹, Hubert Lipiński¹, Marta Szczepańska oraz Sylwia Piotrowska-Brudnicka.³

Przygotowaliśmy obszerne streszczenie artykułu w jęz. polskim, ale zachęcamy do zapoznania się z oryginalną wersją artykułu. Link znajdziesz pod tekstem.

Bieganie dla zdrowia

Bieganie jest bardzo popularną aktywnością fizyczną w obecnych czasach. Stało się sposobem na utrzymanie lub poprawę zdrowia i kondycji fizycznej ze względu na swoją prostotę, brak wymagań dotyczących sprzętu czy specjalnych umiejętności.

Regularna aktywność fizyczna zapobiega występowaniu chorób takich jak: choroby serca, zawał, cukrzyca i niektóre nowotwory. Poprzez uprawianie aktywności fizycznej zapobiegamy występowaniu nadciśnienia tętniczego, utrzymujemy optymalną masę ciała [3].

Regularne bieganie jest istotnym czynnikiem wpływającym na redukcję masy ciała, co prowadzi do zmniejszenia obwodu w pasie i zwiększenia wrażliwości tkanek na insulinę a osoba uprawiająca aktywność fizyczną jest w stanie zabezpieczyć się przed zachorowaniem na zespół metaboliczny [4]. Wykazano wpływ biegania na redukcję śmiertelności z powodów kardiologicznych, nowotworowych, neurologicznych i infekcyjnych. Kobiety i mężczyźni, którzy regularnie uprawiają bieganie wykazują większy stopień sprawności ogólnej [5]. W skutek biegania dochodzi do usprawnienia procesów neurogenezy oraz utrzymania prawidłowego poziomu neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym, m.in. serotoniny, dopaminy, endorfiny i norepinefryny. Tym samym aktywność fizyczna nie wpływa jedynie na ciało, ale również na psychikę, zapobiega także procesom neurodegeneracyjnym [6].

Ale … nie należy zapominać, że bieganie, jak każda aktywność fizyczna, niesie ze sobą ryzyko doznania urazu, szczególnie kończyn dolnych.

Na podstawie przeglądów badań określono, iż u początkujących biegaczy w ciągu roku ryzyko odniesienia kontuzji wynosi 27%, 32% u biegaczy długodystansowych i 52% u biegaczy startujących w biegach maratońskich [7].

Kontuzje kończyn dolnych są najpowszechniejszymi urazami występującymi wśród biegaczy długodystansowych. Ich rozpowszechnienie waha się w zależności od badania w zakresie od 19,4% do 79,3% [8]. Ogólna urazowość mieści się w zakresie 40-50% [9]. Kontuzje doznawane przez biegaczy mają w przeważającej większości charakter przeciążeniowy [7]. Czynnikiem kontuzjogennym są nawarstwiające się mikrourazy i stany przeciążeniowe [10]. Częstymi urazami o charakterze ostrym są skręcenia i naciągnięcia mięśni.

Według danych naukowych biegacze mierzą się z dolegliwościami stawu kolanowego częściej niż z dolegliwościami innych stawów. Problemy bólowe stawów kolanowych u biegaczy są w dużym stopniu zależne od stanu całego łańcucha kinetycznego kończyny dolnej. Wszelkie odchylenia od biomechanicznej normy w stopie, stawie skokowym oraz w biodrze skutkują zwiększonym obciążeniem w stawie kolanowym [11].

Cele, metody i grupa badana

Celem przeprowadzonego badania była próba identyfikacji czynników predysponujących do powstawania urazów narządu ruchu oraz ich najczęstszych lokalizacji wśród osób uprawiających biegi długodystansowe. Badacze postawili następujące hipotezy badawcze:

– Osoby z wyższym wskaźnikiem BMI częściej doznają urazów narządu ruchu.
– Wiek jest czynnikiem ryzyka występowania urazów.
– Przebyte urazy w przeszłości zwiększają ryzyko wystąpienie nowego urazu.
– Wraz ze wzrostem objętości treningowej zwiększa się występowanie kontuzji.

Przeprowadzone badanie miało charakter prospektywny, obserwacyjny i przekrojowy (cross-sectional). Dane pozyskano za pomocą ankiety online, ankieta zawierająca 58 pytań została stworzona na podstawie standaryzowanych kwestionariuszy: Nordic Musculoskeletal Questionnaire (NMQ) oraz Oslo Sports Trauma Research Centre Overuse Injury Questionnaire (OSTRCQ) i częściowo bazowała na autorskich pytaniach.

W badaniach wzięło udział 116 osób uprawiających biegi długodystansowe. Biegacze byli zrzeszeni w amatorskich klubach i stowarzyszeniach sportowych oraz trenowali indywidualnie. Badano osoby powyżej 18 r.ż, biegające amatorsko,  powyżej 1 km podczas treningu. Wśród ankietowanych kobiety stanowiły 32,8%, mężczyźni 67,2%.

Dolegliwości biegaczy – wybrane statystyki

Z analizy kwestionariuszy wynika, że najczęstszą lokalizacją dolegliwości (w ciągu ostatnich 12 miesięcy) zgłoszoną przez ankietowanych poprzez kwestionariusz NMQ są: kolano i odcinek lędźwiowy kręgosłupa (równo po 18%). Kolejno za wyżej wymienionymi są: biodro i udo (14%), stopa (13%), barki (11%), odcinek szyjny kręgosłupa (10%), odcinek piersiowy kręgosłupa (8%), nadgarstki i ręce (5%) oraz stawy łokciowe (3%). Dolegliwości zgłaszane przez respondentów w kwestionariuszu OSTRCQ przedstawiają się następująco: kolano – 44,8%, odcinek lędźwiowy kręgosłupa – 37,1%, biodro – 23,3%, staw skokowy – 22,4%, bark – 18,1%

Redakcja poleca

Jak leczyć przewlekły ból dolnego odcinka kręgosłupa

Z zebranych danych przeprowadzono analizy w celu znalezienia korelacji pomiędzy zmiennymi wskaźnik BMI a częstość doznawania urazów narządu ruchu, wiek a występowania urazów i nie znaleziono powiązania pomiędzy wyżej przedstawionymi zmiennymi.  Analizy danych dotyczyły także weryfikacji, czy przebyte w przeszłości urazy zwiększają ryzyko wystąpienia kolejnej kontuzji oraz weryfikację, czy wraz ze wzrostem objętości treningowej zwiększa się ryzyko wystąpienia kontuzji.

Wnioski płynącą z przeprowadzonego badania:

1. BMI nie wpływa na występowanie urazów narządu ruchu u biegaczy. Wynika z tego, że nawet osoba z wysokim BMI nie ma automatycznie większego ryzyka urazów podczas biegania, co oparte jest na analizie danych i obserwacji różnych grup biegaczy o różnym BMI.
2. Wiek nie jest czynnikiem ryzyka występowania urazów; wskazuje to, że niezależnie od wieku, ryzyko urazów narządu ruchu może być podobne; jednakże, istnieją inne czynniki, takie jak ogólny stan zdrowia, poziom aktywności fizycznej i umiejętności techniczne, które mogą wpływać na ryzyko urazów u różnych grup wiekowych i temat ten wymaga dalszych badań.
3. Przebyty uraz w przeszłości jest czynnikiem ryzyka wystąpienia nowego urazu. Oznacza to, że osoby, które doświadczyły wcześniejszych urazów narządu ruchu, mogą być bardziej podatne na kolejne kontuzje. Może to wynikać z osłabionej stabilności, zmian w biomechanice ciała lub obecności wcześniejszych uszkodzeń tkanek. Dlatego osoby, które miały już urazy w przeszłości, powinny być świadome ryzyka i podejmować odpowiednie środki ostrożności, aby uniknąć kolejnych urazów.
4. Wzrost objętości treningowej jest czynnikiem zmniejszającym ryzyko wystąpienia kontuzji. Oznacza to, że stopniowe zwiększanie intensywności, czasu lub ilości treningu może pomóc ciału lepiej przygotować się do większych obciążeń i stawiać większą odporność na kontuzje. Jednak należy pamiętać, że zbyt gwałtowne zwiększenie objętości treningowej może prowadzić do przeciążeń i zwiększonego ryzyka urazów. Dlatego ważne jest odpowiednie monitorowanie postępu treningowego i stosowanie zasady stopniowego zwiększania obciążeń.

* * *

Przeczytaj artykuł w pełnej wersji: https://physiotherapy.review/Assessment-of-selected-anthropometric-indicators-and-training-parameters-in-runners-and-their-impact-on-injury-risk-and-musculoskeletal-overloading,161,52053,0,0.html

* * *

¹ Absolwent/tka studiów magisterskich na kierunku Fizjoterapia, Katedra Fizjoterapii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu;
² FA-MED, Centrum Neurorehabilitacji, Żary, Polska;
³ Zakład Rehabilitacji w Dysfunkcjach Narządu Ruchu w Katedrze Fizjoterapii Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu.

* * *

Piśmiennictwo:
3. “Physical activity.”
https://www.who.int/newsroom/factsheets/detail/physicalactivity(dostęp 17.12.2021).
4. Myers J, Kokkinos P, Nyelin E. Physical Ac vity, Cardiorespiratory Fitness, and the Metabolic Syndrome . Nutrients. 2019;11(7):1652.
5. Oja P, Titze S, Kokko S, (i wsp.): Health benefits of different sport disciplines foradults: systema c review of observa onal and interven on studies withmeta-analysis . Br J Sports Med. 2015;49(7):434-40.
7. Arnold MJ, Moody AL. Common running injuries: evaluation and management. Am Fam Physician. 2018;97(8):510–6.
8. Van Gent RN, Siem D, Van Middelkoop M, Van Os AG, Bierma-Zeinstra SMA, Koes BW, i wsp. Incidence and determinants of lower extremity running injuries in long distance runners: a systematic review * COMMENTARY. Br. J. of Sports Med., 2007;41(8):469–80.
9. Fields KB, Sykes JC, Walker KM, (i wsp.): Prevention of running injuries. Curr Sports Med Rep. 2010;9(3):176-82.
10. Matner P .(red.): Kontuzje Biegacza. Wydawnictwo e-bookowo, 2020.
11. Cushman D.M., Ross B., Denq W. (i wsp.): Knee Injuries in Runners [w:] Harrast MA(red.) Clinical Care of the Runner . Elsevier, 2020,197-214.