Teoretycznie psycholodzy mają swoją ustawę, która obowiązuje od 2006 r. Niestety nie funkcjonuje w takim kształcie, jak to zostało zapisane. Znajduje się w niej zapis o samorządzie zawodowym, ale nie powstała izba, gdyż do ustawy nie stworzono przepisów wykonawczych. Efekt jest taki, że mamy ustawę (nie została uchylona), jednak jest nieaktualna, stanowi martwe prawo. Próby naprawienia tego stanu podjęto w 2015 r., ale prace nad nową ustawą nałożyły się na zmianę rządu, po której prace nad projektem nie były już kontynuowane.
Teraz powstał całkiem nowy projekt ustawy o zawodzie psychologa, właśnie trwają nad nim konsultacje. Mamy nadzieję, że wreszcie możliwe będzie unormowanie tej dziwnej sytuacji i doczekamy się swojego samorządu. Z raportu OZZP z 2020 r., który powstał na podstawie ankiety przeprowadzonej wśród przedstawicieli naszego zawodu, wynika, że większość pytanych psychologów popiera pomysł powołania samorządu.
Odpowiedzialność psychologa
Psycholog to zawód zaufania publicznego, ma do czynienia z wrażliwymi, poufnymi informacjami. Osoba, która przychodzi do takiego specjalisty, zwierza się z bardzo intymnych spraw. Psychologów obowiązuje tajemnica zawodowa, na którą powołują się sądy i prokuratury. Niezbędny jest więc nadzór nad standardami naszej pracy, która musi być wykonywana w sposób rzetelny i zgodny z kodeksem etycznym. W tak delikatnych kwestiach, jak diagnoza i wsparcie np. skrzywdzonych dzieci, nastolatków z problemami emocjonalnymi czy dorosłych w ostrych kryzysach psychicznych, z objawami depresji czy myślami samobójczymi, pomocy nie może świadczyć ktoś, kto nie ma odpowiednich kompetencji. Mam na myśli nie tylko wykształcenie psychologiczne, zdobyte doświadczenie, ale właśnie stosowanie odpowiednich standardów pracy oraz zasad kodeksu etycznego. Na psychologach nieraz ciąży ogromna odpowiedzialność za życie osoby szukającej u nas pomocy.
Podczas rozmów z kierownictwem KIF dowiedziałam się, że w trakcie prac nad ustawą o zawodzie fizjoterapeuty poruszano również temat nadużyć osób, które podawały się za fizjoterapeutów, choć nimi nie były, i szkodziły pacjentom zamiast im pomagać. Niestety analogiczne sytuacje zdarzają się też w naszym środowisku, np. okazało się niedawno, że na listę psychologów biegłych sądowych została wpisana osoba, która nigdy nie zdobyła wykształcenia psychologicznego. Nie wiem, jak to możliwe, ale tak się zdarzyło. Przykładów, że ktoś podaje się za psychologa, a nim nie jest, mogłabym podać więcej. Skutki świadczenia pomocy psychologicznej przez osoby bez odpowiednich kompetencji mogą być tragiczne. Takie historie obniżają rangę zawodu i zaufanie do psychologów, są szkodliwe społecznie. Niezbędny jest więc samorząd i rzecznik odpowiedzialności zawodowej, które będą sprawować nadzór nad należytym wykonywaniem zawodu.
Jako środowisko mamy też wiele innych problemów, którymi nie ma się kto zająć, bo nie ma do tego powołanych instytucji. Związek zawodowy skupia się raczej na wynagrodzeniach, warunkach pracy i nie jest w stanie sprawdzać kwalifikacji każdego z członków, a takie pytania wpływają do OZZP.
Nie tylko psychoterapeuci
Warto również zdawać sobie sprawę, że wbrew powszechnemu wyobrażeniu nie każdy psycholog to psychoterapeuta. To bardzo szeroka branża, nie można zawodu psychologa sprowadzać tylko do psychoterapii. Przedstawiciele naszego zawodu m.in. prowadzą badania psychotechniczne, badania osób starających się o broń, kandydatów do straży marszałkowskiej, sędziów, prokuratorów. Jest ogromna grupa psychologów szkolnych, pracujących w oświacie, poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Przedstawiciele naszego zawodu interweniują w sytuacjach nagłych w ramach interwencji kryzysowej – to może być tragedia w kopalni, powódź czy napad nożownika w galerii. Ponadto jest spora rzesza psychologów pracujących w ochronie zdrowia czy jako biegli sądowi decydujący o tym, kto ma sprawować opiekę nad dzieckiem po rozwodzie. Psycholodzy to naprawdę istotna grupa zawodowa wpływająca na różne aspekty życia obywateli w Polsce.
Cenne wsparcie KIF
Pracując nad nowym projektem ustawy, spotykaliśmy się z przedstawicielami różnych samorządów, między innymi Naczelną Izbą Aptekarską czy Krajową Izbą Diagnostów Laboratoryjnych, ale najwięcej rozmów przeprowadziliśmy z Krajową Izbą Fizjoterapeutów. Jesteśmy w ciągłym kontakcie, nawet ostatnio korzystaliśmy z waszej rady w pewnej kwestii. Otrzymaliśmy od KIF dużo merytorycznego wsparcia i wskazówek, za co jesteśmy ogromnie wdzięczni. Ponadto jesteście najmłodszą izbą wśród zawodów medycznych, a doświadczenia osób, którym stosunkowo niedawno udało się wywalczyć ustawę i własny samorząd, były dla nas tym bardziej cenne.
Katarzyna Sarnicka
Psycholog kliniczny, psychoterapeutka. Przewodnicząca Zarządu Krajowego Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Psychologów. Członek Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Daj znać, co sądzisz o tym artykule :)
