W najnowszym wydaniu „Physiotherapy Review” [1/2023] opublikowano artykuł na temat zaburzeń mięśniowo-szkieletowych związanych z grą na skrzypcach. Autorami pracy są mgr Magdalena Małek i dr Jarosław Amarowicz.
Przygotowaliśmy dla czytelników „Głosu” skrót artykułu w jęz. polskim, zachęcamy jednak do sięgnięcia do wersji oryginalnej. Link do artykułu znajdziesz pod tekstem.
Zaburzenia mięśniowe szkieletowe (PRMD – playing-related musculoskeletal disorders) związane z grą na instrumentach są częstymi problemami wśród profesjonalnych muzyków. Mogą doświadczać bólu, osłabienia, odrętwienia, parestezji lub innych dolegliwości w obrębie narządu ruchu, które znacząco utrudniają grę na instrumencie, a jeżeli utrzymują się chronicznie, wykluczają muzyka z pracy.
Gra na skrzypcach na wysokim poziomie wymaga rozpoczęcia nauki już we wczesnych latach życia i wiąże się z wieloma sytuacjami stresowymi związanymi z występami publicznymi. Badania pokazują, że PRMD mogą pojawić się już na początku procesu treningowego. Gra na instrumentach smyczkowych zmusza muzyków do ciągłego powtarzania tego samego zestawu ruchów, spędzania godzin na trzymaniu ciężkiego instrumentu przy zachowaniu asymetrycznej postawy ciała oraz radzenia sobie z trudnościami technicznymi towarzyszącymi utworowi muzycznemu. Wszystko to może mieć niekorzystny wpływ na kończyny górne, odcinek szyjny i lędźwiowy kręgosłupa. Niestety liczba dostępnych badań dotyczących PRMD nie pozwala obecnie na przygotowanie skutecznych programów profilaktycznych dla skrzypków grających zawodowo, jak i amatorsko.
Celem opublikowanego badania była ocena skali problemu PRMD (w ciągu ostatnich 12 miesięcy) wśród skrzypków zawodowych i amatorów w zależności od ich wieku, płci, umiejscowienia dolegliwości, doświadczenia (lat grania na instrumencie), częstotliwości treningów (dni/tyg., godzin dziennie) oraz ich codziennych zajęć. Dodatkowym celem było określenie strategii profilaktycznych podejmowanych przez osoby badane w celu zminimalizowania skutków PRMD.
Poniższe badanie przekrojowe przeprowadzono z wykorzystaniem zmodyfikowanego internetowego kwestionariusza SNQ – Standardized Nordic Questionnaires, który został uzupełniony o dodatkowe pytania dotyczące chorób towarzyszących oraz stosowanych przez respondentów interwencji profilaktycznych. SNQ służy do oceny epidemiologii dolegliwości mięśniowo-szkieletowych pod kątem bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy i dotyczy 9 okolic anatomicznych (3 w obrębie kończyn górnych, 3 – kończyn dolnych i 3 – centralnej części ciała).
Łącznie zebrano 71 wypełnionych kwestionariuszy. Grupa składała się głównie z osób młodszych (Me 24 lata, IQR 18–30) ze znaczną przewagą liczebną kobiet (83% grupy, Me=24, IQR 18–30) nad mężczyznami (17%, Me 19, IQR 17–32). Większość badanych określiła się jako „zawodowy muzyk” lub „uczeń” (odpowiednio 24 osoby/34% i 22/31%). Resztę grupy sklasyfikowano jako „student” (15/21%) lub inny (np. „amator” 10/14%).
Łącznie 54 respondentów (76% grupy badanej) potwierdziło, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających ankietę doświadczyło PRMD. Grupy z PRMD i bez PRMD nie różniły się pod względem wieku. Zaobserwowano jednak różnicę w zależności od płci respondentów i zgłaszanej częstości występowania PRMD (p<0,001). W grupie z PRMD przeważały kobiety (85% zgłaszało zaburzenia w porównaniu do 33% w grupie mężczyzn). Zaburzenia występowały głównie w grupach niedoświadczonych graczy, którzy byli jeszcze w trakcie treningu (wszyscy z grupy studenckiej i 81% z grupy uczniów) lub muzyków amatorów (80% respondentów z tej podgrupy). Większość respondentów zadeklarowała, że gra na skrzypcach codziennie (35/49%) lub 3–4 razy w tygodniu (17/24%). Różnice nie były istotne statystycznie (p=0,065).
Respondenci istotnie częściej zgłaszali PRMD zlokalizowane w okolicy kręgosłupa (szyjnego i lędźwiowego) oraz stawów barkowych/ramion. Badani mogli wskazać więcej niż jedną lokalizację.
Zdaniem respondentów zgłaszane problemy z PRMD miały wpływ na grę na skrzypcach, ale nie miały bezpośredniego wpływu na czynności dnia codziennego lub inne czynności specyficzne dla poszczególnych osób (p<0,001). Stwierdzono, że problemy zgłaszane przez osoby badane występowały z podobną częstotliwością podczas występu/treningu gry na skrzypcach, jak i poza nim.
Dodatkowo respondenci zostali zapytani o objawy towarzyszące, które mogli zaobserwować w ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających ankietę. Lista potencjalnych objawów obejmowała drętwienie, parestezje, osłabienie mięśni, zmniejszenie zakresu ruchu, brak koncentracji i trudności w wykonywaniu precyzyjnych ruchów. Wszystkie objawy oceniano w skali od 1 do 5 (1 – brak problemu, 5 – bardzo nasilony). Respondenci z grupy PRMD częściej zgłaszali dodatkowe objawy niż ich brak (p<0,001). Najczęściej zgłaszanymi objawami były trudności w wykonywaniu precyzyjnych ruchów, parestezje i osłabienie mięśni.
Ostatnim etapem badań była analiza działań profilaktycznych PRMD podejmowanych przez badanych skrzypków. Najczęstszymi interwencjami były ćwiczenia rozciągające (46% grupy poszkodowanych) oraz siłownia/fitness (22%). Jednocześnie więcej niż 1 na 5. graczy zgłosił brak jakiejkolwiek aktywności fizycznej i/lub planu leczenia. Po wystąpieniu PRMD respondenci z grupy urazów najczęściej wybierają takie interwencje jak: odpoczynek (polegający na niegraniu na skrzypcach, 72%), rozciąganie (55,5%) oraz leki (bez recepty, 18,5%). Większość badanych (63%) szuka pomocy wśród zawodów medycznych (lekarz, fizjoterapeuta, masażysta) w związku z zaostrzeniem PRMD (p=0,007).
Spośród przedstawicieli zawodów medycznych najczęściej poszukiwali fizjoterapeutów i ortopedów (wybranych odpowiednio przez 43% i 33% z grupy PRMD). W drugiej kolejności zwracano się do masażystów i neurologów (odpowiednio 30% i 17%). W opinii osób, które zdecydowały się na skorzystanie z wyżej wymienionej pomocy medycznej, najbardziej efektywną pomoc uzyskiwali od fizjoterapeutów i masażystów (wskaźniki satysfakcji wyniosły dla nich odpowiednio 87 i 100%). Pozytywnych opinii dla interwencji ortopedów i neurologów było mniej (50% i 33,5%).
Przeczytaj artykuł w pełnej wersji: Playing-related musculoskeletal disorders among violin players – a cross-sectional study, Magdalena Małek – Physiotherapy Review 1/2023
