– Co może zrobić lekarz w przypadku nieswoistego bólu pleców? Przepisać leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, przedstawić zasady postępowania w bólu pleców oraz skierować do fizjoterapeuty – mówi Anna Jarosz, dyrektor ds. rehabilitacji w Grupie LUX MED, opowiadająca o programie pilotażowym, który doprowadził do powstania poradni bólu pleców w każdej placówce, w której prowadzona jest fizjoterapia.
W zeszłym roku Małgorzata Kiliańska, dyrektorka pionu medycznego opieki ambulatoryjnej w Grupie LUXMED, postanowiła przyjrzeć się naszym standardom kierowania do specjalistów pacjentów z dolegliwościami z obszaru układu ruchu. Wiedzieliśmy, że wielu z nich trafia nie tam, gdzie powinni, krążą między lekarzami. A my chcemy tak nimi pokierować, żeby jak najszybciej uzyskali pomoc.
Pierwszą grupą pacjentów, jakich wzięliśmy pod lupę, były osoby zmagające się z bólami pleców. U 90 proc. z nich wynikają one z przeciążeń, trybu życia, „zużywania się” kręgosłupa. Kiedy kogoś bolą plecy, najpierw szuka lekarza – ortopedy, neurologa, czasem internisty czy nawet neurochirurga. Co może zrobić lekarz w przypadku nieswoistego bólu pleców? Przepisać leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, przedstawić zasady postępowania w bólu pleców oraz skierować do fizjoterapeuty po zalecenia dotyczące ćwiczeń, odpowiedniej aktywności fizycznej, ergonomii pracy. Czyli z punktu widzenia pacjenta taka wizyta jedynie wydłuża czas zmagania się z bólem i otrzymania adekwatnej do problemu pomocy.
Tylko jedna wizyta
Zdecydowaliśmy się na przeprowadzenie programu pilotażowego, do którego wyselekcjonowaliśmy 714 pacjentów z nieswoistymi bólami pleców, bez czerwonych flag (m.in. stanów po urazie, objawów neurologicznych, gwałtownej utraty masy ciała, chorób nowotworowych, przewlekłych stanów gorączkowych). Kierowaliśmy się rozpoznaniem, a nie np. wiekiem. Pilotaż trwał od października do grudnia 2021 r. Pacjenci od początku kierowani byli od razu do fizjoterapeuty – 70 proc. z nich potrzebowało tylko tej jednej wizyty! Radzili sobie dalej sami, dzięki przekazanej im wiedzy i zaleconym ćwiczeniom. Byli bardzo zadowoleni z efektów. Po czterech tygodniach średnio oceniali, że ich poziom bólu zmniejszył się o 2,5 punktu w skali VAS (wcześniej było to ok. 5–6). To znaczna poprawa. Mieliśmy sporo informacji zwrotnych typu: „wreszcie ktoś mi wytłumaczył, skąd te bóle” lub „teraz już wiem, czemu bóle nawracają”. Część pacjentów kontynuowała u nas terapię z zakresu kinezyterapii, fizykoterapii nie stosowaliśmy.
Nowa ścieżka dla pacjenta
Na podstawie pilotażu wprowadziliśmy zmiany dotyczące pomocy w przypadku bólu pleców. Teraz, gdy pacjent umawia się na wizytę przez portal pacjenta bądź call center, odpowiada na kilka pytań dotyczących dolegliwości, z jakimi się zgłasza. Najpierw wykluczane są czerwone flagi. Jeśli nie mamy z nimi do czynienia, pacjent jest kierowany na konsultację do fizjoterapeuty. W jej trakcie zbieramy wywiad dotyczący czynników wyzwalających ból, tego co go nasila, określamy jego charakter i długość, oceniamy aktywność fizyczną. Potem następuje badanie fizykalne i ponowne wykluczenie czerwonych flag. Jeśli nie występują, analizujemy sytuację pacjenta i wyjaśniamy mu jego stan, edukujemy, jak zapobiegać zgłaszanym dolegliwościom. Dostosowujemy indywidualny zestaw ćwiczeń, który pacjent wykonuje z fizjoterapeutą podczas tej wizyty oraz dostaje go w formie wydruku do domu. Jeśli w wyniku spotkania otrzymuje tylko zalecenia do pracy własnej, prosimy, aby zgłosił się do nas po czterech tygodniach na kontrolę.
10 zabiegów, bo tak
Główne międzynarodowe wytyczne kliniczne uznają obecnie, że wiele osób z nieswoistym bólem pleców wymaga niewielkiego formalnego leczenia lub wręcz żadnego. Jeśli według fizjoterapeuty pacjent potrzebuje terapii czy konsultacji z innymi specjalistami, to oczywiście są mu zlecane. Jednak w przypadku fizjoterapii w nieswoistym bólu pleców nie wysyłamy pacjenta od razu na 10 spotkań, bo w żadnych badaniach naukowych nie udowodniono, że 10 ćwiczeń czy laserów jest lepszych niż 5 czy 12. Staramy się planować terapię w krótszych odcinkach, np. dwóch najbliższych wizyt. Obserwujemy postępy pacjenta oraz objawy z jakimi do nas się zgłosił i na bieżąco dostosowujemy proces fizjoterapii. Światowe wytyczne mówią, że najważniejszy jest ruch i ćwiczenia profilaktyczne, a zabiegi z fizykoterapii, tak u nas powszechne, nie są w ogóle zalecane, ponieważ dowody na ich skuteczność w nieswoistym bólu pleców są niewystarczające. Skierowanie na fizykoterapię odwraca uwagę pacjenta od realizacji ćwiczeń i nie ma uzasadnienia medycznego.
Staramy się edukować nasz zespół, powołując się na wyniki badań. Uczulamy także, aby pracownicy nie ulegali pacjentom, którzy przyzwyczaili się do długich serii zabiegów rehabilitacyjnych. Doskonale wiemy, że nie od ilości, a jakości zabiegów zależy powodzenie procesu fizjoterapeutycznego. Proces zmiany podejścia do terapii nieswoistych bólów pleców będzie jeszcze trwał. Na szczęście mamy spore wsparcie wśród naszych lekarzy.
Fizjoterapeuta w każdej placówce
W efekcie wniosków płynących z pilotażu zadecydowaliśmy o zorganizowaniu poradni bólu pleców we wszystkich naszych placówkach, w których prowadzimy fizjoterapię oraz w tych, w których nie ma pracowni rehabilitacyjnych, ale odbywają się konsultacje fizjoterapeutyczne. Ten proces właśnie się kończy. Projektując nowe przestrzenie, zwracamy uwagę na odpowiednią liczbę gabinetów konsultacyjnych dla fizjoterapeutów. Zmiany wymagają zatrudnienia nowych fizjoterapeutów, a szczególnie osób mających doświadczenie w konsultowaniu, żeby dostarczyć pacjentom usługi najwyższej jakości.
Wraz z pionem medycznym planujemy selekcję kolejnych grup pacjentów, którzy również w pierwszej kolejności powinni trafić do fizjoterapeuty, zanim zaczną szukać porad lekarskich. Kolejną grupą pacjentów, którymi w pierwszej kolejności może zająć się fizjoterapeuta, mogą być osoby cierpiące na zespół zamrożonego barku, u niektórych pacjentów powodujący wielomiesięczne, a nawet kilkuletnie dolegliwości i upośledzenie sprawności.
Anna Jarosz
Dyrektor ds. rehabilitacji w Grupie LUX MED
Daj znać, co sądzisz o tym artykule :)
