Henryk Pawlak – zasłużony nauczyciel i autorytet w zakresie masażu
W grudniu 2023 r. zmarł mgr Henryk Pawlak (1944-2023), zasłużony nauczyciel masażu, legenda i niekwestionowany autorytet w tej dziedzinie.
Korzystając z możliwości, postanowiliśmy w obecnym numerze „Głosu Fizjoterapeuty” przypomnieć dokonania naszego kolegi fizjoterapeuty, specjalizującego się w masażu medycznym.
Henryk Pawlak urodził się 12 lutego 1944 r. w Breslau (we Wrocławiu) w polskiej rodzinie. Ojciec pracował jako specjalista od koni wyścigowych na torze na Partynicach. Henryk miał pół roku, gdy Armia Czerwona rozpoczęła oblężenie miasta. Leżał wówczas z zapaleniem płuc w piwnicach u ojców bonifratrów, którzy zajmowali się chorymi, głównie Polakami. Po wojnie był jednym z nielicznych mieszkańców przedwojennego Wrocławia, którzy nie opuścili miasta. Przez całe dzieciństwo czuł się napiętnowany, uważany za Niemca, dlatego nazywał siebie dzieckiem Twierdzy Wrocław (Festung Breslau).
W dorosłym życiu został absolwentem Wydziału Fizjoterapii Medycznego Studium Zawodowego (1962) oraz Wydziału Rehabilitacji Ruchowej Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu – uzyskał tytuł magistra rehabilitacji ruchowej (1966). Staże zawodowe odbył m.in. w Instytucie Medycyny Fizykalnej, Balneologii i Balneoklimatologii w Poznaniu, a także w Klinice Neurologii, Pediatrii, Nefrologii, Chorób Wewnętrznych i Alergologii, Dermatologii, Chirurgii Urazowej, Chirurgii Przewodu Pokarmowego Akademii Medycznej we Wrocławiu.
W latach 1965-1984 pracował jako nauczyciel masażu leczniczego i przedmiotów zawodowych w Medycznym Studium Zawodowym nr 1 im. Ludwika Hirszfelda we Wrocławiu. W latach 1987-1989 był dyrektorem tej najstarszej, znanej i renomowanej placówki dydaktycznej (otwarto ją w październiku 1947 r. jako pierwszą w Polsce Szkołę Technicznych Asystentek). Kształcił średnie kadry na potrzeby nauki i służby zdrowia, w tym rehabilitacji. Ukończyło ją także wielu fizjoterapeutów. W 1990 r. założył i prowadził Klinikę Masażu Medycznego o.o. Bonifratrów we Wrocławiu. W 2017 r. współzałożył Ogólnopolskie Collegium Masażu Medycznego w Polsce oraz studia podyplomowe z zakresu masażu medycznego w Wyższej Szkoły Biznesu i Nauk o Zdrowiu w Łodzi, z oddziałem we Wrocławiu. Dzięki temu zacieśnił współpracę pomiędzy placówkami, w których osobiście prowadził zajęcia teoretyczne i praktyczne w zakresie masażu medycznego, szkoląc praktyków oraz nauczycieli masażu.
Przez wiele lat ściśle współpracował z Jadwigą Winklerową (1920-1987), znaną wrocławską lekarką, specjalistą balneoklimatologii i medycyny fizykalnej, internistką i reumatologiem, pionierką lecznictwa fizykalnego we Wrocławiu.
Był autorem i współautorem wielu programów dydaktycznych, szkoleń i konferencji z zakresu masażu sportowego i odnowy biologicznej, wykonanych na zlecenie Wojewódzkiej Federacji Sportu we Wrocławiu (lata 1970-1980), pełniąc funkcję inspektora ds. fizjoterapii i odnowy biologicznej we Wrocławiu (1976-1984). Był autorem programów szkoleń metodycznych z zakresu masażu dla Dolnego Śląska na zlecenie Wojewódzkiej Przychodni Specjalistycznej (1970-1989), współautorem (wraz z J. Winklerową) programu odnowy biologicznej dla Polskiego Związku Piłki Nożnej, z którego korzystała drużyna K. Górskiego podczas X Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej w Niemczech w 1974 r., Polskiego Związku Żużlowego, Polskiego Związku Kolarstwa Torowego. Wraz z J. Winklerową wprowadził również program odnowy biologicznej w Zakładzie Odnowy Biologicznej AWF w Gdańsku. Był również autorem programu konferencji doskonalących nauczycieli prowadzących wykłady i ćwiczenia z masażu organizowanych przez Centrum Doskonalenia Nauczycieli Średniej Kadry Medycznej (1985-1995). Autorem filmów naukowo-dydaktycznych zrealizowanych na zlecenie PZWL pt. Masaż klasyczny, Masaż segmentarny, Masaż w środowisku wodnym, Różne metody masażu leczniczego (1986).
Pod koniec lat 70. XX w., wspólnie z J. Winklerową, nawiązał współpracę z Zakładem Histologii Uniwersytetu Medycznego w Tokio, skąd otrzymywali materiały i opracowania, dotyczące występowania zjawisk piezoelektrycznych. W porozumieniu z Zakładem Aparatury Medycznej Politechniki Wrocławskiej rozpoczęli badania na włóknach kolagenowych ścięgna Achillesa końskiego, udostępnionych przez wrocławską Akademię Rolniczą, udowadniając, że sprężyste odkształcanie tkanek jest źródłem występowania zjawisk piezoelektrycznych. Od tego momentu rozpoczęły się prace nad zdefiniowaniem masażu jako sprężystego odkształcania tkanek.
W latach 1980-1995 był Przewodniczącym Komisji Programowej Ministerstwa Zdrowia dla zawodu technik fizjoterapii. W 1980 r. został przewodniczącym Sekcji Rehabilitacji, zrzeszającej magistrów rehabilitacji ruchowej, która działała przy Oddziale Wrocławskim Towarzystwa Balneologii, Bioklimatologii i Medycyny Fizykalnej, powstałym w 1974 r. z inicjatywy J. Winklerowej.
W 1977 r. rozpoczął współpracę z Domem Pomocy Społecznej dla dzieci upośledzonych fizycznie i umysłowo w Kadłubie (woj. opolskie). Miał duży wkład w rozbudowę ośrodka, w którym wraz z J. Winklerową, konsultował dzieci i zlecał zabiegi rehabilitacyjne. Przyczynił się także do przeniesienia w 1970 r. z Krowiarek (pow. raciborski) do Korfantowa (woj. opolskie) i utworzenia tam ośrodka ortopedyczno-rehabilitacyjnego pn. Wojewódzkie Sanatorium Rehabilitacyjno-Ortopedyczne, działającego do dzisiaj jako Opolskie Centrum Rehabilitacji. W latach 1974-1977 przy ośrodku funkcjonowała filia Medycznego Studium Zawodowego w Opolu im. M. Kujawskiej, kształcącego w Korfantowie techników fizjoterapii, po czym we wrześniu 1977 r. naukę w zawodzie technika fizjoterapii przeniesiono do Opola.
Był autorem i współautorem kilkudziesięciu publikacji naukowych z zakresu masażu, a także podręcznika pt. Poradnik teoretycznych podstaw fizjoterapii klinicznej (1993) oraz znanego w kraju i zagranicą pt. Praktyczny poradnik fizjoterapii cz. I i II („Problemy Uzdrowiskowe” z. 5-6, 1986, współautorzy: J. Winklerowa, K. Welon). Pomimo, że niektóre prezentowane w nim zabiegi są już nieaktualne, publikacja jest nadal cytowana przez naukowców i wykorzystywana w codziennej pracy przez fizjoterapeutów.
Zaangażowany był także w działalność społeczną. W 2007 r. założył Polski Komitet Konwencji Praw Dziecka, którego został honorowym Dziekanem. W 2008 r. założył Fundację Dzieci Urodzonych w czasie Twierdzy Breslau, której celem jest badanie losów dzieci niemieckich, żydowskich, polskich, francuskich, włoskich, rosyjskich, węgierskich urodzonych w Festung Breslau, a które pierwsze miesiące swego życia spędziły w „piekle na ziemi”. W 2021 r. otrzymał od Prezydenta Wrocławia medal „Zasłużony dla Wrocławia – Mertito di Wratislavia”.
W pracy zawodowej wniósł duży wkład w rozwój i popularyzację masażu w Polsce. Wśród pacjentów i znajomych miał opinię osoby otwartej, chętnie pomagającej każdemu, otwartego na problemy innych. Magister Henryk Pawlak zmarł 24 listopada 2023 r.
Artykuł został opracowany przez zespół w składzie: Beata Skolik, Mariusz Migała, Patrycja Rąglewska, Dariusz Lewera.
