Aby zrozumieć skalę możliwości samorządów, musimy wiedzieć, że mamy 16 województw samorządowych, 380 powiatów (w tym 66 miast na prawach powiatu) i 2477 gmin. Te samorządy w 2017 r. wydały łącznie na zadania w ramach Narodowego Programu Zdrowia niemal 3 miliardy zł.
Jak wygląda procedura?
Jednostki samorządu terytorialnego (JST) podchodzą do realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego oraz samych programów polityki zdrowotnej (PPZ) w zróżnicowany sposób. Wiele z nich – na szczeblach wojewódzkich, powiatowych oraz gminnych – od lat aktywnie się w nie angażuje. Są jednak również takie, w których działania odbywają się na znikomą skalę lub nie są podejmowane w ogóle. Według raportu NIK z 2015 r. odsetek JST realizujących PPZ wynosi 25 proc. Eksperci zdrowia publicznego zgodnie podkreślają, że samorządowe działania w zakresie profilaktyki chorób i edukacji zdrowotnej są cennym komplementarnym elementem systemu ochrony zdrowia i odsetek samorządów, w których programy są prowadzone, powinien rosnąć.
Jednostka samorządu terytorialnego podejmuje decyzję o wdrożeniu konkretnych działań po analizie sytuacji zdrowotnej na swoim terenie, ocenie możliwości budżetowych, zasięgnięciu opinii ekspertów oraz opracowaniu treści PPZ, który musi spełniać określone kryteria i mieć zdefiniowaną strukturę. Taki dokument jest następnie przesłany do zaopiniowania Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT). Dopiero jej pozytywna odpowiedź daje samorządowi uprawnienia do wdrożenia programu. AOTMiT opiniuje projekty programów polityki zdrowotnej na podstawie Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. W ciągu ponad 10 lat działalności wydała ponad 2400 opinii, w tym ponad 1600 pozytywnych/pozytywnych warunkowo.
Program Polityki Zdrowotnej (PPZ) to zespół zaplanowanych i zamierzonych działań z zakresu opieki zdrowotnej ocenianych jako skuteczne, bezpieczne i uzasadnione, umożliwiających osiągnięcie w określonym terminie założonych celów, polegających na wykrywaniu i zrealizowaniu określonych potrzeb zdrowotnych oraz poprawy stanu zdrowia określonej grupy świadczeniobiorców, opracowany, wdrażany, realizowany i finansowany przez ministra albo jednostkę samorządu terytorialnego (dalej „jst”).
Definicja z ustawy o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych
PPZ z fizjoterapią i fizjoprofilkatyką
Programy przesłane do AOTMiT dotyczą szerokiego spectrum dziedzin. Najczęściej ocenianymi w latach 2009–2019 były te dotyczące profilaktyki chorób zakaźnych oraz onkologicznych. Stopniowo opiniowanych jest coraz więcej PPZ z elementami fizjoterapii i fizjoprofilaktyki finansowanych ze środków własnych samorządów, jak również z funduszy unijnych. W 2018 r. były to 63 programy na łączną kwotę 240 mln zł. Pozytywną opinię otrzymały 52 z nich.
PPZ z fizjoterapią i fizjoprofilkatyką można podzielić na następujące obszary tematyczne: otyłość dzieci/ dorosłych, wady postawy dzieci, rehabilitacja lecznicza dzieci/dorosłych/seniorów, rehabilitacja słuchu dzieci, rehabilitacja kardiologiczna, rehabilitacja neurologiczna (np. po udarze mózgu), bóle kręgosłupa u dorosłych, onkologia, nietrzymanie moczu, osteoporoza, nerwice z somatyzacją, rehabilitacja oddechowa.
Dotychczas wiele programów nie uwzględniało roli fizjoterapii w wystarczającym zakresie, np. w programach dotyczących profilaktyki otyłości, wadach postawy (np. brak finansowania indywidualnej fizjoterapii, badania przesiewowe wykonywane przez personel o niewystarczających kwalifikacjach), aktywizacji seniorów i innych. Ze względu na zmianę statusu prawnego zawodu fizjoterapeuty oraz zwiększone możliwości samodzielnego funkcjonowania w systemie ochrony zdrowia warto wskazywać ekspertom zdrowia publicznego, decydentom, samorządowcom oraz klinicystom możliwości, jakie daje włączenie fizjoterapii w realizację programów w wielu obszarach.
Działania na rzecz włączenia fizjoterapii do PPZ promuje Krajowa Izba Fizjoterapeutów. Angażuje się we współpracę z samorządami, opracowując po konsultacjach z ekspertami sukcesywnie modele PPZ dotyczące lepszej profilaktyki i diagnostyki schorzeń układu ruchu. Trwają także prace nad modelem profilaktyki i diagnostyki wad postawy u dzieci. Wiele takich programów, przygotowywanych wcześniej przez same samorządy, otrzymało negatywne opinie i nie mogły być wdrożone, pomimo dużych potrzeb. W kolejce do opracowania są program wizyty patronażowej fizjoterapeuty u niemowląt, programy dla seniorów oraz zapobiegające nietrzymaniu moczu. W ramach prac nad programami KIF opracuje i udostępni pakiety materiałów edukacyjnych, z których samorządy i realizatorzy będą mogły korzystać.
Dla lokalnej społeczności
Zaangażować się w promowanie PPZ może każdy fizjoterapeuta w miejscu swojego zamieszkania. Szczególnie w tych mniejszych miejscowościach, gdzie są o wiele większe możliwości dotarcia do przedstawicieli lokalnych władz, których przedstawicieli często znamy osobiście. Dlatego KIF planuje udostępnić podstawowe informacje nt. opracowanych przez Izbę programów – być może gdzieś lokalnie jest potrzeba realizacji takiego PPZ, a władze nie wiedzą, jak podejść do tematu? Wśród radnych są reprezentanci zawodów medycznych, którzy rozumieją potrzeby lokalnych społeczności dotyczące zdrowia publicznego, z którymi można omówić znaczenie fizjoprofilaktyki, możliwości korzystnego oddziaływania na lokalne społeczności poprzez implementację potrzebnych i efektywnych PPZ z fizjoterapią oraz dać argumenty do dyskusji na forum rady samorządu (rada gminy, powiatu lub sejmiku województwa). Wykorzystanie indywidualnych praktyk fizjoterapeutycznych jako realizatorów lub podwykonawców takich programów może znacząco wpłynąć na jakość i liczbę interwencji fizjoterapeutycznych oraz poprawić stan zdrowia lokalnych społeczności.
Jeśli macie Państwo pytania lub propozycje obszarów, w których KIF powinien zaangażować się w pomoc samorządom w opracowaniu programów polityki zdrowotnej, czekamy na Wasze wiadomości.
Szczegółowe informacje dotyczące pełnego schematu PPZ oraz instrukcja planowania, wdrażania oraz realizacji PPZ, a także wskazówki jak wypełniać treścią poszczególne elementy, znajdują się na stronie www.aotmit.gov.pl (lub www.aotm.gov.pl) w zakładce „Programy Polityki Zdrowotnej”.
Stowarzyszenie Central and Eastern Society of Technology Assessement in Heath Care (CEESTAHC) z Krakowa ma na swoim koncie ponad 10 modelowych programów, z których korzystają samorządy różnych szczebli. Szczegóły na stronie: www.projekty.ceestahc.org
Daj znać, co sądzisz o tym artykule :)
