Jakie dziś ma znaczenie fizjoprofilaktyka?
Wraz z wprowadzeniem ustawy o zawodzie fizjoterapeuty działalność fizjoprofilaktyczna stała się naszym formalnym obowiązkiem. Do tego momentu, nie przywiązując wagi do formalnego nazywania pewnych czynności, fizjoterapeuci w ogromnym wymiarze realizowali działania fizjoprofilaktyczne – bo tym przecież jest popularyzowanie zachowań prozdrowotnych, które jest tak charakterystyczne dla naszej pracy. W istotny sposób wpływamy na zapobieganie lub zmniejszanie niepełnosprawności i poprawę wydolności osób w różnym wieku poprzez kształtowanie i podtrzymywanie ich sprawności. Właśnie takie zapisy znalazły się w ustawie, w której podkreślono, że prowadzenie działalności fizjoprofilaktycznej mieści się w katalogu realizowanych przez nas świadczeń zdrowotnych.
Definicja dostosowana do rzeczywistości
I być może pojawia się pytanie: po co takie zapisy, jeśli my to już przecież robiliśmy? Osobiście traktuję ten zapis w ustawie jako usankcjonowanie i podkreślenie naszej roli – jako osób wykonujących zawód medyczny – w systemie ochrony zdrowia w kraju. Stąd też, przy przygotowywaniu definicji fizjoprofilaktyki i jej podziału, wyszliśmy w naszym Zespole Tematycznym ds. Fizjoprofilaktyki z założenia, że powinna się ona wpisywać w funkcjonujące już w administracji państwowej podziały i powinna być też spójna z rozróżnieniami obecnymi w innych działach medycyny. Stąd, w drodze dyskusji członków Zespołu i członków Krajowej Rady Fizjoterapeutów, przyjęte zostało takie brzmienie definicji fizjoprofilaktyki i jej podział jak w uchwale z dnia 16 maja 2019 r.
Zadania zespołu ds. Fizjoprofilaktyki
Nadrzędnym celem powołanego Zespołu ds. Fizjoprofilaktyki było wypracowanie definicji oraz opracowanie podziału i zakresu prowadzenia działalności fizjoprofilaktycznej, a w dalszej kolejności – przygotowanie programów profilaktycznych, które mogą przyczynić się do restrukturyzacji obecnie świadczonych usług fizjoterapeutycznych. Przytoczyć tu można choćby prace w obszarze diagnostyki i leczenia zaburzeń postawy ciała i niskostopniowych skolioz, programów wizyt patronażowych fizjoterapeuty czy dotyczącego nietrzymania moczu i poprawy jakości życia kobiet i mężczyzn nim dotkniętych, oraz opracowanie programu profilaktycznego zmniejszającego ryzyko występowania upadków wśród osób starszych.
Jest to praca bardzo czasochłonna, wymagająca dziesiątek godzin rozmów między nami i ekspertami, dotykająca szczegółów klinicznych i wielu analiz dowodów naukowych. Uczestniczymy w licznych międzysektorowych spotkaniach i rozmowach, gdzie jako członkowie Zespołu informujemy interesariuszy zewnętrznych, czym zajmuje się fizjoterapeuta i w jakich dziedzinach ochrony i profilaktyki zdrowia działa. Ponadto członkowie Zespołu reprezentując nasz samorząd, uczestniczą w wydarzeniach naukowych i edukacyjnych, upowszechniają wiedzę na temat roli i znaczenia fizjoprofilaktyki oraz propagują informacje o działaniach KIF i Zespołu wśród społeczności fizjoterapeutycznej, innych zawodów medycznych, pacjentów oraz ogółu społeczeństwa.
„Kompendium fizjoprofilaktyki”
Jak widać, działania naszego Zespołu wpisują się w szeroką kampanię informacyjną dotyczącą rozpoznawalności kompetencji fizjoterapeutów. Aby uświadomić szerszemu gronu odbiorców – w tym także decydentom administracji krajowej – naszych umiejętności i możliwości, przygotowaliśmy monografię naukową dotyczącą fizjoprofilaktyki. Ponad półtoraroczne prace, w których udział brało 31 specjalistów z 18 ośrodków, przyczyniły się do wydania „Kompendium fizjoprofilaktyki” pod redakcją dr Marty Podhoreckiej i moją. W publikacji zebrano przykłady działań fizjoprofilaktycznych realizowanych w różnych obszarach medycyny1.
Fizjoprofilaktyka w pandemii
Dla nas wszystkich ten rok był czymś, czego nigdy wcześniej nie doświadczyliśmy. Wielu z nas porzuciło aktywność fizyczną. Nie zapominajmy jednak, że regularny ruch przyczynia się do poprawy funkcjonowania układu odpornościowego i pozwala zachować większą sprawność, zmniejsza ryzyko wystąpienia wielu chorób przewlekłych, ale także poprawia funkcje poznawcze. W związku z tym zadbajmy o to, aby w jak największym stopniu przeciwdziałać negatywnemu wpływowi bezruchu nas samych i naszych pacjentów.
W listopadzie Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała nowe rekomendacje dotyczące aktywności fizycznej. Zgodnie z nimi dorośli powinni wykonywać aktywność fizyczną przez 150–300 minut tygodniowo o umiarkowanej intensywności lub 75–150 minut o dużej intensywności. Dzieci i młodzież powinny mieć dziennie średnio 60 minut aktywności o umiarkowanej lub dużej intensywności aerobowej. Ruch można uprawiać w różnych miejscach, w przestrzeni ogólnie dostępnej, parkach czy na skwerach. Starajmy się zmniejszać skutki bezruchu właśnie poprzez wykonywanie ćwiczeń dwa lub więcej razy w tygodniu. Ich znaczenie jest kluczowe!
Aktywni powinniśmy być w każdym wieku. Dla osób starszych opracowano, zresztą ze znacznym udziałem członkini naszego zespołu – Marty Podhoreckiej, program profilaktyczny Krajowej Izby Fizjoterapeutów i Ministerstwa Zdrowia „Aktywny senior w domu” – warto pokazać go starszym pacjentom!
Ważne, aby mobilizować do ruchu także dzieci i młodzież, które całe dnie spędzają teraz przed komputerem. W tym przypadku bardzo istotne jest wsparcie rodziny młodego pacjenta – o wiele łatwiej będzie go zachęcić do aktywności, jeśli rodzice będą dla niego w tej materii wzorem.
Ważna rola fizjoterapeutów
Fizjoterapeuci to osoby znające sposoby oceny stanu zdrowia i poziomu aktywności, oraz zasady właściwego doboru ćwiczeń, by proces zwiększania wydolności fizycznej przebiegał i optymalnie, i bezpiecznie. Pamiętając o niebezpieczeństwach, jakie niesie za sobą niekontrolowany „zryw” ku aktywności, to właśnie rolą fizjoterapeutów będzie wskazanie pacjentom i osobom z obniżonym wskutek pandemii poziomem aktywności fizycznej, co i jak robić, aby powrót do lepszej formy fizycznej odbywał się bez niebezpiecznych powikłań. To mądre pokierowanie będzie zarówno istotne w grupie pacjentów, którzy uniknęli zakażenia, ale jeszcze większe znaczenie będzie miało u osób, które przeszły infekcję COVID-19. Czas powrotu do pełnej sprawności fizycznej po przejściu choroby uzależniony będzie od stanu klinicznego pacjenta. O ile świadomość tę mają osoby, które przechodziły ją w ciężki sposób, były hospitalizowane, o tyle, część z nas – ci zwłaszcza, którzy być może nawet nie zdają sobie sprawy, że chorowali – może w ogóle nie być świadoma potencjalnych zagrożeń, jakie mogą towarzyszyć zwiększonemu poziomowi aktywności fizycznej.
Dlatego uważam, że rolą także fizjoterapeutów, jako reprezentantów zawodów medycznych, będzie wspieranie pacjentów w diagnostyce stanu zdrowia i planowaniu aktywności, by zagwarantować jak najbezpieczniejszy powrót do dobrej formy fizycznej.
FIZJOPROFILAKTYKA
Postępowanie fizjoterapeutyczne polegające na przeciwdziałaniu, spowolnieniu, zahamowaniu lub wycofaniu się niekorzystnych skutków nieprawidłowego stylu życia, zmian inwolucyjnych oraz procesów chorobowych m.in. poprzez popularyzację aktywności fizycznej, edukację zdrowotną, redukcję czynników ryzyka oraz diagnostykę funkcjonalną celem uniknięcia lub zahamowania rozwoju problemów funkcjonalnych lub schorzeń.
PODZIAŁ FIZJOPROFILAKTYKI
Fizjoprofilaktyka wczesna: Postępowanie fizjoterapeutyczne mające na celu popularyzację aktywności fizycznej jako czynnika redukującego społeczne, ekonomiczne i kulturowe wzorce życia, przyczyniające się do podwyższenia prawdopodobieństwa wystąpienia choroby i/lub problemów zdrowotnych. Poziom oddziaływania: uniwersalny (skierowany do całej populacji)
Fizjoprofilaktyka pierwotna: Postępowanie fizjoterapeutyczne mające na celu zapobieganie chorobie przed jej rozwinięciem i/lub zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia problemów zdrowotnych poprzez wczesną diagnostykę, kontrolę oraz przeciwdziałanie powstawania wewnętrznych i zewnętrznych czynników ryzyka. Poziom oddziaływania: selektywny (skierowany do grup osób wysokiego ryzyka)
Fizjoprofilaktyka wtórna: Postępowanie fizjoterapeutyczne obejmujące uzupełnienie leczenia poprzez wdrożenie dostosowanej do dysfunkcji aktywności fizycznej w celu powstrzymania rozwoju negatywnych skutków choroby i/lub problemów zdrowotnych. Poziom oddziaływania: selektywny
Fizjoprofilaktyka III fazy (trzeciorzędowa): Postępowanie fizjoterapeutyczne mające na celu zapobieganie skutkom przebytej/trwającej choroby/problemu zdrowotnego oraz przeciwdziałanie ich nawrotom, a także minimalizację wtórnych uszkodzeń, komplikacji i/ lub kompensacji. Poziom oddziaływania: selektywny
Daj znać, co sądzisz o tym artykule :)
