W „Physiotherapy Review” [4/2022] opublikowano pracę kazuistyczną na temat roli fizjoterapii w leczeniu powikłań w obrębie stawów ręki w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów. Autorkami pracy są: mgr Barbara Kubica oraz dr n. kf. Anna Szczygielska-Babiuch.
Przygotowaliśmy dla czytelników „Głosu” skrót artykułu w jęz. polskim, zachęcamy jednak do sięgnięcia do wersji oryginalnej. Link do artykułu znajdziesz pod tekstem.
Celem pracy jest przedstawienie postępowania diagnostyczno-terapeutycznego u chorego w różnych okresach zmian zapalnych w przebiegu RZS oraz zaprezentowanie modelu usprawniania fizjoterapeutycznego. Opisano przypadek 41 letniego mężczyzny chorującego na RZS od 20 lat, ze szczególnym zwróceniem uwagi na progres destrukcyjny stawów rąk. Skupiono się przede wszystkim na obserwacji efektów dotychczasowych działań podejmowanych w celu poprawy funkcjonowania pacjenta.
Reumatoidalne zapalenia stawów
RZS jest przewlekłą, zapalną, chorobą układową, charakteryzującą się symetrycznym zajęciem stawów i jest jednym z najczęściej występujących schorzeń. Na początku choroby zajęte są stawy rąk (stawy międzypaliczkowe bliższe, stawy śródręczno-paliczkowe), stawy nadgarstkowe, stawy stóp (stawy międzypaliczkowe stóp, stawy śródstopno-paliczkowe). Potem także inne stawy (stawy kolanowe, barkowe, łokciowe, biodrowe, skokowe, skroniowo-żuchwowe, szyjny odcinek kręgosłupa oraz kolejne jego odcinki). Występuje: bolesność, obrzęk, symetryczny ból stawów, sztywność poranna trwająca powyżej 1 godziny, polegająca na utrudnionym poruszaniu zajętym stawem zaraz po przebudzeniu, wrażliwość na ucisk, zmniejszenie ruchomości w stawie. W późnym okresie widoczne są deformacje stawów takie jak: podwichnięcia, deformacje typu łabędziej szyjki, palce butonierkowate, odchylenie dołokciowe dłoni. U połowy pacjentów objawy w obrębie dłoni pojawiają w ciągu pierwszych dwóch lat po wystąpieniu choroby, a u ponad 90% w ciągu 10 lat. Stąd też powikłania stawów w obrębie dłoni są najczęstszą przyczyną zmniejszenia sprawności funkcjonalnej oraz decydują o pogorszeniu jakości życia chorego.
Fizjoterapia pełni kluczową rolę w leczeniu RZS
Metody fizjoterapeutyczne, takie jak: fizykoterapia oraz kinezyterapia z metodami specjalnymi, a także stosowanie sprzętu ortopedycznego w połączeniu z leczeniem farmakologicznym, umożliwiają osiągnięcie pozytywnych rezultatów prowadzonej terapii. Również w przypadku usprawniania pooperacyjnego, które w przebiegu RZS jest w większości przypadków nieuniknione. Operacje chirurgiczne odgrywają znaczącą rolę w leczeniu zdeformowanych stawów, polegającą na zapewnieniu odpowiedniej korekcji i stabilizacji stawów. Wpływają na zmniejszenie stopnia niepełnosprawności. Głównym wskazaniem do leczenia operacyjnego jest przewlekły ból oraz utrata funkcji stawu. Najczęściej ingerencji chirurgicznej poddawani są pacjenci będący po długotrwałym leczeniu, które nie przyniosło pożądanych rezultatów. Leczenie operacyjne obejmuje takie aspekty, jak diagnostyczna artroskopia, synowektomia, artroplastyka, artrodeza, zabiegi korekcyjne, rekonstrukcyjne oraz stabilizacyjne.
Wyjątkowość fizjoterapii w chorobach reumatycznych wynika ze stale postępującego procesu. Każdy kolejny rzut choroby w znaczny sposób ogranicza możliwości funkcjonalne i wymaga zmiany programu usprawniania.
Fizjoterapia w rehabilitacji chorych z zapaleniem stawów jest uzależniona od stanu biomechanicznego i funkcjonalnego wnikającego z zaistniałych zmian. Musi być rozpoczęta od początku choroby i być prowadzona systematycznie i profilaktycznie. Wymaga współpracy wielu specjalistów pod kierunkiem reumatologa i specjalisty rehabilitacji medycznej. Plan kompleksowego leczenia chorych jest opracowany indywidualnie i uwzględnia leczenie farmakologiczne oraz postępowanie usprawniające. Jest szczególnie ważna w pierwszym okresie choroby, w którym nie doszło jeszcze do utrwalonych zmian. Wymaga wielokrotnej modyfikacji podobnie, jak leczenie farmakologiczne. Program usprawniania ma za zadanie przywrócenie równowagi między zmniejszającymi się możliwościami funkcjonalnymi i rosnącymi potrzebami. Opracowanie programu fizjoterapii ma na celu przywrócenie sprawności do stanu sprzed rzutu choroby, a jeśli nie jest to możliwe, skompensowanie utraconej sprawności i wypracowanie odpowiednich dla dysfunkcji wzorców ruchowych.
Dyskusja i wnioski
Istnieje duża potrzeba uwzględnienia roli wczesnego rozpoznania RZS i szybkiego wdrażania skutecznego leczenia, ponieważ tylko takie działanie może doprowadzić do remisji lub niskiej aktywności procesu zapalnego. Zastosowane wczesne leczenie przynosi istotne ograniczenie następstw zdrowotnych choroby i często prowadzi do długotrwałej remisji.
Ważnym argumentem podnoszonym przez wielu badaczy oraz praktyków jest zwrócenie uwagi na rolę fizjoterapii w RZS, jako procesu pomagającego zwalczać ból oraz stany zapalne, wpływającego także na sprawność fizyczną, poprzez zwiększanie zakresu ruchu w stawach i siły mięśniowej, przywrócenie fizjologicznych stereotypów ruchowych oraz wyrobienie prawidłowej kompensacji. Przyczynia się również do zapobiegania, względnie minimalizowania deformacji stawowych, do poprawy wydolności chodu i funkcji kończyn górnych oraz wydłużenia samodzielnej aktywności w życiu codziennym i zawodowym. Planowanie kompleksowej rehabilitacji wymaga znajomości stanu ogólnego pacjenta, mechaniki i patomechaniki narządu ruchu, mechanizmów kompensacyjnych, a także umiejętnego doboru środków, jakimi dysponuje nowoczesna rehabilitacja. Zbyt intensywne lub prowadzone w niewłaściwych pozycjach ciała ćwiczenia mogą stać się przyczyną pogłębienia deficytów w wyniku zerwania ścięgien, więzadeł, uszkodzenia chrząstki stawowej, torebki stawowej czy mięśni. Rehabilitacja pacjentów z chorobami reumatoidalnymi jest elementem kompleksowego leczenia prowadzonego do końca życia. Jest szczególnie ważna w pierwszym okresie choroby, w którym nie doszło jeszcze do utrwalonych zmian. Wymaga zarówno wielokrotnej modyfikacji na zlecenie i pod nadzorem lekarza specjalisty rehabilitacji medycznej, jak i leczenia farmakologicznego na zlecenie i pod nadzorem lekarza specjalisty reumatologii.
Przeczytaj artykuł w pełnej wersji:
∼ ∼ ∼
Jeżeli interesuje Cię tematyka fizjoterapii w chorobach reumatycznych zapisz się na bezpłatne szkolenie online „Zapalne choroby reumatyczne w diagnostyce różnicowej dolegliwości bólowych kręgosłupa i stawów obwodowych” na platformie Fizja
