Dnia 30 stycznia 2020 r. WHO ogłosiła epidemię koronawirusa SARS-CoV-2, który wywołuje chorobę COVID-19. Nikt wtedy w Polsce nie spodziewał się, że sytuacja rozwinie się do takiego stopnia, jaki obserwujemy obecnie. Nikt też nie przewidywał, jak ważną rolę w leczeniu tej choroby będą mogli odegrać fizjoterapeuci. Ta wysoce zakaźna choroba najpierw obejmuje układ oddechowy, a w kolejnych etapach doprowadza do jego niewydolności, a także obniżenia kondycji fizycznej oraz psychicznej pacjentów.
Fizjoterapia ratująca życie
W obliczu narastającej pandemii niezbędne stało się jak najszybciej opracowanie wytycznych, mogących stanowić podstawę pracy dla każdego fizjoterapeuty, który zostanie powołany do pracy z pacjentami chorymi na COVID-19. Tym bardziej, że coraz więcej szpitali regionalnych jest przekształcanych w szpitale zakaźne. Oznacza to, że każdy fizjoterapeuta – niezależnie od dziedziny, w której się na co dzień specjalizuje – może zostać wezwany do pracy z takimi osobami.
3 marca 2020 r. Chinese Association of Rehabilitation Medicine opublikowało rekomendacje dotyczące rehabilitacji oddechowej pacjentów z COVID-19. Po przeanalizowaniu doświadczeń naszych chińskich kolegów oraz bazując na aktualnych wytycznych stosowanych w fizjoterapii pulmonologicznej, wydaliśmy (*) wraz z KIF zalecenia stanowiące podstawowe narzędzie pracy dla każdego fizjoterapeuty. Myślę, że udowadniają one, że nie należy obawiać się pracy z takimi pacjentami. Dzięki zachowaniu odpowiednich środków ostrożności i zasad bezpieczeństwa, nasza praca nie tylko umożliwi zarażonym powrót do pełnej sprawności po chorobie, ale wręcz w niektórych przypadkach może uratować ich życie.
Praca fizjoterapeuty jest nieoceniona w każdej fazie choroby, począwszy od łagodnego przebiegu, skończywszy na etapie, w którym niezbędna jest inwazyjna wentylacja mechaniczna. We wczesnym okresie można już edukować pacjentów – warto, aby każdy znał techniki i pozycje zmniejszające duszność oraz posiadał podstawowe narzędzia radzenia sobie ze strachem i lękiem.
Wsparcie pacjenta
Lęk i strach – to właśnie te dwa uczucia stanowią nieodłączny element życia każdej osoby, każdego dnia epidemii. To nie tylko strach przed nieznanym, ale przede wszystkim przed utratą zdrowia i życia. Chińskie wytyczne bardzo mocno podkreślają, że pacjenci po zakończonym procesie leczenia wykazywali typowe cechy zespołu stresu pourazowego. Dlatego fizjoterapeuta otaczając pacjenta opieką, zapewnia mu też poczucie bezpieczeństwa i odpowiednie wsparcie. Mogą się one okazać szczególnie ważne, gdy wyraźnie wzrośnie liczba przypadków zachorowań, a lekarze i pielęgniarki będą przeciążeni obowiązkami. Dlatego szczególnie teraz, w obliczu niebezpieczeństwa, powinniśmy się jednoczyć i wspierać.
Fizjoterapia oddechowa szansą dla chorych
W przypadku osób hospitalizowanych głównym celem fizjoterapii oddechowej jest zmniejszenie objawów duszności, poprawa obniżonej pojemności płuc, przeciwdziałanie powikłaniom powstałym w przebiegu niewydolności oddechowej i unieruchomienia, zmniejszenie niepełnosprawności, poprawa jakości życia oraz obniżenie poziomu lęku i przeciwdziałanie depresji.
Chorzy w stanie ciężkim i krytycznym będą wymagali dalszego leczenia na oddziale intensywnej terapii. Na skutek ostrej niewydolności oddechowej mogą zostać poddani intubacji i inwazyjnej mechanicznej wentylacji. Wielu pacjentów z COVID-19, którzy korzystają z respiratora, całkowicie traci spontaniczny oddech w związku z przyjmowaniem silnych leków uspokajających i usypiających. Rozpoczęcie interwencji fizjoterapeutycznej we właściwym czasie może znacznie skrócić okres majaczenia oraz wymaganej wentylacji mechanicznej, a także poprawić stan funkcjonalny pacjentów. Warto jednak podkreślić, że ten rodzaj fizjoterapii powinien być prowadzony przez wykwalifikowanych i doświadczonych w takiej pracy fizjoterapeutów.
Zachęcam każdego fizjoterapeutę, aby wykorzystał okres kwarantanny domowej na poszerzenie swojej wiedzy z podstaw fizjoterapii pulmonologicznej. W szczególności mogę polecić książkę „Textbook of Pulmonary Rehabilitation” (Enrico Clini, Anne E. Holland, Fabio Pitta oraz Thierry Troosters). Niezbędne wydaje mi się również śledzenie doniesień publikowanych na oficjalnej stronie WHO oraz wytycznych wydanych przez KIF.
Pobierz wytyczne: kif.info.pl/file/2020/03/Zalecenia-do-prowadzenia-fizjoterapii-doros%C5%82ych-pacjent%C3%B3w-z-COVID-19.pdf
(*) Zalecenia do prowadzenia fizjoterapii dorosłych pacjentów
z COVID-19 przygotował zespół ekspertów w składzie:
mgr Aleksandra Cieloszczyk (Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku)
dr Agnieszka Lewko (Department of Rehabilitation Sciences, Faculty of Health, Social Care and Education; Kingston University and St. George’s University of London)
dr Agnieszka Śliwka (Zakład Rehabilitacji w Chorobach Wewnętrznych, Wydział Nauk o Zdrowiu; Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum)
dr Tomasz Włoch (Zakład Rehabilitacji w Chorobach Wewnętrznych, Instytut Rehabilitacji Klinicznej, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie; Oddział Kliniczny Pulmonologii i Alergologii, Szpital Uniwersytecki Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum, Kraków)
dr Anna Pyszora (Katedra Opieki Paliatywnej, Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)
