Stawianie i pionizacja w pionizatorach – wskazania do stosowania w pediatrii

Zgodnie z obowiązującymi obecnie na świecie zasadami – bazującymi na wytycznych WHO, ICF i GMFCS – w rehabilitacji pediatrycznej funkcjonuje model Systemowy (zaburzenia w pracy jednego systemu/układu wywołują zaburzenia w pracy innych systemów/układów).

Model hierarchiczny, w którym jest mowa o konieczności przechodzenia przez dziecko w terapii przez kolejne fazy rozwojowe tzw. kamienie milowe, został odrzucony. Ta forma terapii, przede wszystkim u dzieci z MPD, przyczynia się do rozwoju nieodwracalnych zmian wtórnych i trzeciorzędowych w układzie kostno-stawowym.

Pionizację należy rozpoczynać około 9–10 miesiąca życia. Aby nie dopuścić do zmian wtórnych i trzeciorzędowych, przykurczy i deformacji, należy stosować prawidłowo dobrane ortozy kończyn dolnych. Wprowadzamy je często już od 7–8 miesiąca życia. Pacjent powinien je nosić przez cały dzień. W celu utrzymania prawidłowego wydłużenia mięśni, adekwatnego do przyrostu kości, zaleca się ich wersję na noc – są znacznie lżejsze od dziennych. Ortozy powinny być wymieniane co około 6 miesięcy, szczególnie u dzieci będących na poziomie I oraz II w GMFCS.

Dlaczego stawianie i pionizacja są tak ważne?

Przez prawidłową postawę należy rozumieć taką, w której układ poszczególnych segmentów ciała względem siebie jest zharmonizowany, a jej utrzymanie w płaszczyźnie podparcia podczas wykonywania aktywności funkcjonalnych dnia codziennego, wymaga minimalnego wysiłku układu mięśniowego i nerwowego. 

Brak u dziecka stabilnej postawy ciała upośledza lub wręcz uniemożliwia wykonywanie codziennych funkcji, takich jak: zabawa, obsługiwanie komputera, jedzenie, relacje społeczne, itd.  Postawa ciała, o czym bardzo często zapominamy, ma również wpływ na prawidłową lub zaburzoną pracę i wydajność takich systemów/układów w ciele dziecka, jak: oddechowy, trawienny, kostno-mięśniowy czy krwionośny.

W prawidłowym rozwoju pozycję stojącą niemowlę osiąga około 8–9 miesiąca życia, a pomiędzy 12–18 miesiącem rozpoczyna samodzielne chodzenie. Gdy rozwój przebiega prawidłowo, nie zastanawiamy się nad tym, jak ważna jest pozycja pionowa – pionowa kontrola ciała. Zupełnie inaczej sytuacja wygląda w przypadku dzieci z MPD, znajdujących się na poziomach I–V według GMFCS. Problemy mają również dzieci z dystrofią mięśniową, łamliwością kości, rozszczepem kręgosłupa, z problemami ortopedyczny mi czy kardiologicznymi oraz z niepełnosprawnością intelektualną. Wielu pacjentów dotkniętych tymi jednostkami chorobowymi nigdy nie osiągnie samodzielnie pionowej kontroli postawy ani nie rozwinie samodzielnego chodu.

My, jako terapeuci, jesteśmy zobligowani do zabezpieczenia naszym podopiecznym pozycji stojącej, wykorzystując sprzęt dostępny na rynku. Pamiętając równocześnie o bardzo dobrym, indywidualnie dobranym pionizatorze i zabezpieczeniu w nim prawidłowej postawy dziecka – przede wszystkim liniowości.

Badania wykazały, że pozycja pionowa:

1. Powoduje wzrost wartości gęstości kości i zmniejsza ryzyko złamań.
2. Stałe rozciąganie mięśni w pozycji stojącej zapobiega wystąpieniu przykurczy i deformacji w obrębie kończyn dolnych i miednicy.
3. Poprawia oddychanie i fonację.
4. Poprawia krążenie i ciśnienie krwi.
5. Wpływa na trawienie, funkcjonowanie jelit i pęcherza moczowego.
6. Wspomaga rozwój stawu biodrowego we wczesnym stadium jego kształtowania.
7. Pozwala dzieciom na interakcję „twarzą w twarz” z rówieśnikami.
8. Wpływa na poprawę stanu skóry – szczególnie w okolicy kości krzyżowej i guzów kulszowych, dzięki odciążeniu tych miejsc.
9. Poprawia samopoczucie, czujność i sen.
10. Poprawia funkcjonowanie w sferze psychologiczno-psychicznej.

Ile czasu dziecko powinno spędzać w pionizatorze?
Pionizacja trwająca minimum 60 minut przez 5–7 dni w tygodniu, powoduje:

• Zwiększenie mineralizacji kości długich i kręgosłupa – BMD (60–90 min dziennie)
• Stabilizację bioder (60 min dziennie; 60–90 stopni w obustronnym odwiedzeniu kkd)
• Zwiększenie zakresu ruchu w stawach biodrowych, kolanowych i skokowych (45–60 min dziennie).
• Poprawę wypróżnień.
• Zwiększenie zakresu ruchu w stawie skokowym (30–45 min dziennie).
• Obniżenie ciśnienia.
• Zwiększenie zakresów ruchu.
• Poprawę stanu psychicznego.
• Poprawę wydolności sercowo-płucnej.
• Poprawę funkcji pęcherza moczowego.
• Zwiększenie siły mięśniowej.
• Rozwój uwagi.

Kiedy nie należy pionizować pacjentów?

Przeciwskazań jest naprawdę niewiele. Należą do nich np. złamania, w których obciążanie kończyn dolnych jest zakazane, zaawansowana osteoporoza, ciężkie przykurcze w stawach biodrowych, kolanowych lub skokowych. Osoby z zaburzeniami oddychania lub krążenia muszą być starannie monitorowane w pozycji stojącej.

Jako grupa zawodowa otrzymaliśmy prawo przepisywania pacjentom zaopatrzenia ortopedycznego. Poniżej podaję więc symbole ICF, na które możemy powoływać się przy wystawianiu wniosku.

Pionizacja w odniesieniu do symboli ICF

• Funkcje psychiczne (ICF b110 do b139)
• Funkcje układu krwionośnego (ICF b410 do b429)
• Układu oddechowego (ICF b440 do b449)
• Funkcjonowanie układu pokarmowo-wydalniczego (ICF b510 do b539)
• Układ nerwowo-męśniowy i funkcje związane z ruchem (ICF b710 do b789)
• Siła mięśniowa (ICF b730)
• Struktury kostne odpowiedzialne za stabilizację stawu biodrowego (ICF s75001)
• Skóra i powiązane z nią struktury (ICF b8103 do b8105)
• Struktury kostne związane z BMD (ICF s7400, s75000, s75010, s75020 i s76001 do s76004)
• Aktywność i partycypacja (Mobilność ICF d410 do d489 i Najważniejsze Życiowe Obszary ICF d810 do d859)